Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Zmiany językowe w świadomości użytkowników gwary Łomżyńskiego i Suwalszczyzny (na przykładzie pola leksykalnego „pożywienie człowieka”)
Streszczenie w języku polskim
Przedmiotem opisu w artykule są komentarze metajęzykowe mieszkańców wsi byłych województw: łomżyńskiego i suwalskiego, w których zawarte są informacje odnoszące się do ich stosunku do przemian językowych. Różnego typu kwalifikatory chronologiczne, zwane też operatorami metatekstowymi, operatorami metagwarowymi, sygnałami dystansu ukazują relację diachronia – synchronia między wyrazami wyodrębnionymi w świadomości mówiących [wyrazy dawne (archaiczne, stare) – wyrazy nowe]. Ten sposób kwalifikacji leksyki jest wyrazem aktywnej postawy mieszkańców wsi wobec ich języka.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Batko-Tokarz, Barbara. (2019). Tematyczny podział słownictwa współczesnego języka polskiego. Teoria, praktyka, leksykografia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Cygan, Stanisław. (1996). Zmiany w słownictwie mieszkańców wsi w kontekście przemian społeczno-kulturowych. Studia Filologiczne, 10, s. 43–53.
Cygan, Stanisław. (2007). Sposoby kwalifikowania wyrazów przez użytkowników gwary (na przykładzie zbioru leksyki Karola Dejny Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego). W: Stanisław Cygan (red.), W kręgu dialektów i folkloru. Prace ofiarowane Doktor Teresie Gołębiowskiej, Docent Wandzie Pomianowskiej i Docent Zofii Stamirowskiej (s. 149–168). Kielce: Wydawca: Kieleckie Towarzystwo Naukowe.
Cygan, Stanisław. (2011). Przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi końca XX wieku na przykładzie Lasocina na Kielecczyźnie. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach.
Cygan, Stanisław. (2018). Gwara w świadomości mieszkańców wsi (na przykładzie Kielecczyzny i Opoczyńskiego). W: Anna Burzyńska-Kamieniecka (red.), Język a kultura, 28 (s. 25–43). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Cygan, Stanisław. (2019a). Niektóre przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi (na podstawie Wyboru polskich tekstów gwarowych Kazimierza Nitscha). Poradnik Językowy, 1, s. 79–94.
Cygan, Stanisław. (2019b). Przejawy świadomości językowej mieszkańców wsi regionu opoczyńskiego w zakresie tzw. życia wyrazów. W: Piotr Zbróg (red.), Język w komunikowaniu i dyskursie (s. 27–44). Kielce: Wydawnictwo Muzeum Narodowego w Kielcach.
Cygan, Stanisław. (2021). „Słownik gwarowy wsi Bugaj na Pogórzu (gm. Biecz, pow. Gorlice)” Haliny Karaś jako źródło przejawów świadomości językowej mieszkańców wsi. Studia Filologiczne Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, 1, s. 481–501.
Grzegorczykowa, Renata. (1975). Funkcje semantyczne i składniowe polskich przysłówków. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Handke, Kwiryna. (1997). „Czasowe cezury” i przebieg życia wyrazu. W: Mirosława Białoskórska (red.), Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny (s. 9–27). Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Janiak, Bronisława. (1990). O niektórych paralelach fonetycznych w rdzennych gwarach polskich i polszczyźnie powstałej na substracie ukraińskim. Slavia Orientalis, 3–4, s. 319–322.
Jurkowski, Eugeniusz. (1970). Fakty językowe w interpretacji mówiących gwarą. Prace Filologiczne, 20, s. 11–18.
Kamińska, Maria. (1968). Styl i stylizacja w gwarach. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, XIX, s. 89–96.
Kamińska, Maria. (1973). Z problemów stylistyki gwarowej. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN,
XIX, s. 7–17.
Kamińska, Maria. (1985). Gwarowe kwalifikatory leksykalne. Rozprawy Komisji Językowej ŁTN, XXXI, s. 75–79.
Kamińska, Maria. (1996). Potoczne kwalifikatory leksykalne. W: Ewa Rzetelska-Feleszko (red.), Symbolae slavisticae dedykowane Pani Profesor Hannie Popowskiej-Taborskiej (s. 157–161). Warszawa: Instytut Slawistyki PAN.
Kąś, Józef. (1994). Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kobus, Justyna. (2006). Kwalifikowanie temporalne wypowiedzi w języku mieszkańców wsi wielkopolskich. W: Jerzy Sierociuk (red.), Gwary dziś 3. Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi (s. 191–197). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Kobus, Justyna. (2015). Kierunki i dynamika zmian w języku mieszkańców wielkopolskich wsi na przełomie wieków XX i XXI w. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Kucharzyk, Renata. (2011). Badania świadomości językowej mieszkańców wsi. Poradnik Językowy, 4, s. 26–38.
Kupiszewski, Władysław. (2012). Wybrane nazwy temporalne w gwarach polskich. Warszawa: Wydawnictwo BEL studio.
Maćkowiak, Krzysztof. (2011). Świadomość językowa – problem definicji. Poradnik Językowy, 2, s. 5–23.
Ożóg, Kazimierz. (1990). Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej. Wybrane zagadnienia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego
Pelcowa, Halina. (2001). Metodologia badań leksyki gwarowej u schyłku XX wieku. W: Jerzy Sierociuk (red.), Gwary dziś 1. Metodologia badań (s. 183–189). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Pelcowa, Halina. (2006). Pokoleniowość i sytuacyjność – dwa istotne czynniki różnicowania się języka mieszkańców współczesnej wsi. W: Jerzy Sierociuk (red.), Gwary dziś. 3. Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi (s. 139–153). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Pelcowa, Halina. (1999). Przeszłość w językowym obrazie świata współczesnej wsi. W: Anna Pajdzińska, Piotr Krzyżanowski (red.), Przeszłość w językowym obrazie świata (s. 253–267). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Pelcowa, Halina. (2006). Kwalifikatory w wypowiedziach gwarowych jako sposób interpretacji świata. Poznańskie Spotkania Językoznawcze, 44, s. 107–116.
Pelcowa, Halina. (2008). Stare i nowe w języku polskiej wsi XXI wieku. W: Ewa Woźniak (red.), Tradycja a nowoczesność (s. 507–516). Łódź: Wydawnictwo Archidiecezjalne Łódzkie.
Perkowska, Justyna. (2006). Kwalifikowanie temporalne wypowiedzi w języku mieszkańców wsi wielkopolskich. W: Jerzy Sierociuk (red.), Gwary dziś 3. Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi (s. 191–197). Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Reichan, Jerzy. (1990). Słownictwo gwarowe w przestrzeni i czasie. W: Jerzy Reichan (red.), Studia linguistica Polono-Slovaca, t. III: Dynamika rozwoju słownictwa (s. 135–142). Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Rembiszewska, Dorota Krystyna, Siatkowski, Janusz. (2018). Pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie. Studia wyrazowe. Warszawa: Wydano nakładem Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Rembiszewska, Dorota Krystyna, Siatkowski, Janusz. (2021). Pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie. Studia wyrazowe, cz. 2. Warszawa: Wydano nakładem Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Rodek, Ewa. (2020). Przejawy świadomości językowej Polaków w pierwszej połowie XVIII wieku. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
Skubalanka, Teresa. (1996). Słownictwo poezji miłosnej Juliusza Słowackiego na tle tradycji. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Smyl, Józef. (1969). Polskie ludowe nazwy galarety. Prace Filologiczne, 19, s. 227–230.
Smyl, Józef. (1973). Z leksykalnych badań gwarowych – nazwy kromki chleba. Prace Filologiczne, 24, s. 239–245.
Stamirowska, Zofia. (1969). Studia nad polskimi przysłówkami. Gwarowe kiedy, wtedy, nigdy, zawsze, zaraz, teraz na tle historycznym. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Szadura, Joanna. (2017). Czas jako kategoria językowo-kulturowa w polszczyźnie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Tokarski, Ryszard. (1978). O kilku relacjach semantycznych w polu wyrazowym. W: Mieczysław Szymczak (red.), Z zagadnień słownictwa współczesnego języka polskiego (s. 201–213). Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Tomicki, Ryszard. (1981). Kultura – Dziedzictwo – Tradycja. W: Maria Biernacka, Maria Frankowska, Wanda Paprocka (red.), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 2 (s. s. 353–369). Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Tyrpa, Anna. (2019). Stare i nowe słowa w świadomości mieszkańców wsi. Poradnik Językowy, 1, s. 20–31.
Walczak, Bogdan. (2011). Co to są „dawne słowa”. W: Mirosława Białoskórska (red.), Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny (s. 321–329). Szczecin: Wydawnictwo Uniwersytetu Szczecińskiego.
Wierzbicka-Piotrowska, Elżbieta. (2011). Zaimki nieokreślone w gwarach polskich. W: Barbara Falińska, Halina Karaś (red.), Studia gwaroznawcze, t. I, Pogranicze w języku i kulturze (s. 57–69).
Łomża: Wydawca: Łomżyńskie towarzystwo Naukowe im. Wagów.
Woźny, Mieczysław. (1975). Gwarowe odpowiedniki literackiej nazwy piekarnik. W: Mieczysław Karaś (red.), Słownictwo gwarowe a kultura. Księga referatów Kraków, 26–29 XI 1973 r. (s. 49–55). Warszawa: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2022.40.2.195-213
Data publikacji: 2022-12-28 12:58:51
Data złożenia artykułu: 2022-10-21 13:49:55
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2022 Stanisław Cygan
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.