Na pograniczu literatury. Z problemów literackości w sztuce XXI wieku
Résumé
Wraz z dynamicznym rozwojem technologii od pewnego czasu trwa wysyp nowatorskich zjawisk artystycznych łączących w sobie cechy literatury oraz innych sztuk. Powstają nowe gatunki, aspirujące do miana literackości, przełamujące jednak tradycyjną hegemonię języka w zakresie ewokacji sensów. Na przykład w literaturze cyfrowej słowo partycypuje w konstruowaniu wyrazu artystycznego na równych prawach z obrazem czy dźwiękiem. Coraz częściej też samo tworzywo językowe staje się przedmiotem eksperymentów formalnych, polegających na przetwarzaniu, miksowaniu, dekonstruowaniu, generowaniu czy „uruchamianiu” kodu językowego niczym programu komputerowego. Celem artykułu jest pokazanie problemu literackości nowych zjawisk, sytuujących się na peryferiach – by nie powiedzieć: poza granicami – tradycyjnie rozumianej literatury. Wychodząc od zagadnienia struktury językowej dzieła, wywód badawczy wiedzie ku kwestii kontekstów odbioru i strategii interpretacyjnych. Z racji transcendentnego charakteru literatura zawsze wchodzi w relację z otoczeniem, dlatego aspekt egzystencjalny – ze szczególnym uwzględnieniem kategorii prawdy – wydaje się w poznawaniu literackości ważny nie mniej niż jakości tekstowe. Ostatecznie zaproponowany w artykule model rozumienia literackości uwzględnia zarazem immanentne jakości konstrukcyjne utworu, kontekst publikacji i odczytania oraz wynikające z uwarunkowań kulturowych konwencje teoretycznoliterackie. Z jednej strony ma to zapobiec zbytniej arbitralności w uznawaniu literackości rozmaitych dzieł, z drugiej zaś stworzyć elastyczne i pojemne ramy pojęciowe dla badaczy najnowszych zjawisk z pogranicza literatury.
Mots-clés
Texte intégral :
PDF (Język Polski)Références
Branny, E. (2009). Dlaczego klikamy? Lektura a pragnienie. W: A Gumkowska (red.). Tekst (w) sieci (t. 2, s. 153–162). Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Branny-Jankowska, E. (2010). Obietnice poezji elektronicznej. Dekada Literacka, 1/2, s. 52–61.
Culler, J. (2002). Teoria literatury. Przeł. M. Bassaj. Warszawa: Prószyński i S-ka.
Czyżewski, T. (2012). Cyfrowe zielone oko. Adaptacja poezji formistycznej Tytusa Czyżewskiego. U. Pawlicka, Ł. Podgórni (oprac.). Pobrano z: http://ha.art.pl/czyzewski/ (dostęp: 25.02.2017).
Fish, S. (2002). „Jak rozpoznać wiersz, gdy się go widzi”. Przeł. A. Grzeliński. W: A. Szahaj (red.). Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane (s. 81–98). Kraków: Universitas.
Genette, G. (1974). Strukturalizm a krytyka literacka. Przeł. W. Błońska. Pamiętnik Literacki, 3, s. 275–293.
Jakobson, R. (1996). „Poetyka w świetle językoznawstwa”. Przeł. K. Pomorska. W: H. Markiewicz (oprac.). Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia (t. 2, s. 22–68). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Jędrek, G. (2013). Zmiana nośnika czy zmiana systemu? O dwóch manifestach, jednej rewolucji i cyberpoezji. Fragile, 2, s. 59–62.
Kujawa, D. (2014). Wideopoezja. Szkice. Katowice: Stowarzyszenie Inicjatyw Twórczych.
Lalewicz, J. (1973). Krytyka teorii funkcji mowy Bühlera-Jakobsona. Teksty, 6, s. 16–33.
Maroto, D, Zielińska, J. (red.). (2014). Artist Novels. Berlin: Sternberg Press.
Onak, L. Insekty. Pobrano z: http://http404.org/insekty/ (dostęp: 24.02.2017).
Onak, L. (2011). Sonet niezachodzący. Pobrano z: http://http404.org/sonetniezachodzacy/credits.php (dostęp: 24.02.2017).
Pawlicka, U. (2010). O „nocach i pętlach” Łukasza Podgórniego. Pobrano z: http://niedoczytania.pl/o-nocach-i-petlach-lukasza-podgorniego/ (dostęp: 25.02.2017).
Pawlicka, U. (2014). Literatura elektroniczna. Stan badań w Polsce. Teksty Drugie, 3, s. 141–161.
Rosner, K. (2009). Ingardenowska koncepcja dzieła literackiego dzisiaj: jej doniosłość i jej anachroniczność. W: A. Tyszczyk, J. Borowski, I. Piekarski (red.). Prawda w literaturze (s. 15–32). Lublin: TN KUL.
Sawicki, S. (1992). Problematyka aksjologiczna w badaniach literackich. W: S. Sawicki, A. Tyszczyk (red.). Problematyka aksjologiczna w nauce o literaturze (s. 95–110). Lublin: RW KUL.
Sawicki, S. (1994). Czym jest poezja?. W: S. Sawicki. Wartość – sacrum – Norwid. Studia i szkice aksjologicznoliterackie (s. 7–17). Lublin: RW KUL.
Sawicki, S. (2009). Uwagi o „prawdziwościowej” interpretacji literatury. W: A. Tyszczyk, J. Borowski, I. Piekarski (red.). Prawda w literaturze (s. 33–44). Lublin: TN KUL.
Sendyka, R. (2014). Nowe przestrzenie humanistyki: pamięć, afekty i inne terytoria. W: R. Sendyka, R. Nycz, Z. Budrewicz (red.). Pamięć i afekty (s. 15–19). Warszawa: IBL PAN.
Szkłowski, W. (2006). Sztuka jako chwyt. Przeł. R. Łużny. W: A. Burzyńska, M.P. Markowski (red.). Teorie literatury XX wieku. Antologia (s. 95–111). Kraków: Wydawnictwo Znak.
Todorov, T. (1984). Poetyka. Przeł. S. Cichowicz. Warszawa: Wiedza Powszechna.
Toeplitz, K.T. (1985). Sztuka komiksu: próba definicji nowego gatunku artystycznego. Warszawa: Czytelnik.
Wellek, R., Warren, A. (1974). Teoria literatury. Przeł. J. Krycki, I. Sieradzki, M. Żurowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wysłouch, S. (2009). Ruchome granice literatury. W: S. Wysłouch, B. Przymuszała (red.). Ruchome granice literatury (s. 7–28). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2017.35.2.91
Date of publication: 2018-03-05 15:07:04
Date of submission: 2017-03-01 00:35:33
Statistiques
Indicateurs
Renvois
- Il n'y a présentement aucun renvoi.
Droit d'auteur (c) 2018, Łukasz Głos
Ce(tte) œuvre est mise à disposition selon les termes de la Licence Creative Commons Attribution 4.0 International.