Nazwy temporalne w gwarach kujawskich

Anna Paluszak-Bronka

Résumé


Przedmiotem badań w niniejszym artykule są nazwy temporalne związane z czasem względnym, występujące w gwarach kujawskich. Materiał badawczy pochodzi ze Słownika gwary i kultury Kujaw oraz jego obszernej – liczącej kilka tysięcy haseł – kartoteki. Celem analizy jest opis ich motywacji i znaczeń. Przegląd nazw pokazuje, że dominują określenia rodzime, a czas przez Kujawiaków nie był pojmowany jako wielkość fizyczna, regulowana wskazówkami zegara. Ludzie żyjący zgodnie z rytmem, jaki wyznaczały pory roku, dnia, kalendarz liturgiczny, używali nazw temporalnych wynikających z obserwacji powtarzalnych zjawisk przyrody oraz związanych z ważnymi dla ich społeczności świętami kościelnymi i zwyczajami dorocznymi.


Mots-clés


czas; nazwy temporalne; gwara; Kujawy

Texte intégral :

PDF (Język Polski)

Références


Bańkowski, Andrzej. (2000). Słownik etymologiczny języka polskiego. T. II L–P. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bartmiński, Jerzy (red). (1996). Słownik stereotypów i symboli ludowych. T. 1. Kosmos: niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Bartula, Czesław. (1997). Podstawowe wiadomości z gramatyki staro-cerkiewno-słowiańskiej na tle porównawczym. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bednarczyk, Arkadiusz. (2011). Wstępna Środa. Niedziela, 10. Pobrano z: https://www.niedziela.pl/artykul/58748/nd/Wstepna-Sroda (dostęp: 12.02.2022)

Boryś, Wiesław. (2008). Słownik etymologiczny języka polskiego. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Brückner, Aleksander. (2000). Słownik etymologiczny języka polskiego. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Długosz-Kurczabowa, Krystyna, Dubisz, Stanisław. (1998). Gramatyka historyczna języka polskiego. Podręcznik dla studentów polonistyki. Warszawa: Wydawnictwo UW.

Doroszewski, Witold (red.). (2000), Słownik języka polskiego. T. I–XI. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. (Pobrano z: http://doroszewski.pwn.pl).

Dubisz, Stanisław. (2002). Język – historia – kultura: (wykłady, studia, analizy). Warszawa: nakł. Wydziału Polonistyki UW.

Dubisz, Stanisław (red.). (2003). Uniwersalny słownik języka polskiego. T. I–IV. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Dunin-Karwicka, Teresa. (2000). Rola tradycji w kulturze wsi kujawskiej. Toruń: Wydawnictwo UMK.

Gocko, Jerzy. (2006). Zasady pisowni słownictwa religijnego. Pobrano z: https://www.kul.pl/zasady-pisowni-słownictwa-religijnego.art_3460html (dostęp: 12.02.2022).

Kowalska-Lewicka, Alina, Szromba-Rysowa, Zofia. (1976). Pożywienie. W: Wanda. Paprocka i Maria Biernacka (red.), Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej. T. I (s. 353–358). Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN.

Karłowicz, Jan. (1900–1911). Słownik gwar polskich. T. I–VI. Kraków: Drukarnia C. K. Uniwersytetu Jagiellońskiego pod zarządem Józefa Filipowskiego.

Karłowicz, Jan, Kryński, Adam Antoni, Niedźwiedzki, Władysław. (1900–1927). Słownik języka polskiego. T. I–VIII. Warszawa: nakładem prenumeratorów i Kasy im. Mianowskiego, drukarnia „Gazety Handlowej”, drukarnia „Współczesnej”.

Karpluk, Maria. (2001). Słownik staropolskiej terminologii religijnej. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Kasabuła, Tadeusz. (2000). Historia i dzień dzisiejszy święta Nawiedzenia NMP. Opoka, 5. Pobrano z: https://opoka.org.pl/biblioteka/T/TA/TAL/05-2000-nawiedzenie.html (dostęp: 12.02.2022).

Kleszczowa, Krystyna (red.). (1996). Słowotwórstwo języka doby staropolskiej. Przegląd formacji rzeczownikowych. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Kolberg, Oskar. (1867). Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka i tańce. Kujawy. Serya IV. Z rycinami i drzeworytami wedle rysunku W. Gersona. Kujawy. Część druga. Warszawa: Drukarnia Jana Jaworskiego.

Kopaliński, Władysław. (1990). Słownik symboli. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Kopaliński, Władysław. (2000). Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem. Warszawa: Świat Książki.

Krótki, Zuzanna. (2017). Nazwy poranka w dawnej polszczyźnie. Białostockie Archiwum Językowe, 17, s. 107–121.

Kupiszewski, Władysław. (1974). Polskie słownictwo z zakresu astronomii i miar czasu. Stan obecny, historia i związki słowiańskie. Warszawa: PWN.

Kupiszewski, Władysław. (2012). Wybrane nazwy temporalne w gwarach polskich. Warszawa: nakł. Towarzystwa Kultury Języka: Wydawnictwo BEL Studio.

Leciejewicz, Lech (red.). (1990). Mały słownik kultury dawnych Słowian. Warszawa: Wiedza Powszechna.

Linde, Samuel Bogumił. (1807–1814). Słownik języka polskiego. T. I–VI. Warszawa: Drukarnia Księży Pijarów.

Łukaszewicz, Antoni Benedykt. (2012). Kujawskie legendy, gawędy i gadki. T. I. Wrocław: Drukarnia SPEED.

Moszyński, Kazimierz. (1967). Kultura ludowa Słowian. T. 2. Kultura duchowa (cz. 1). Warszawa: Książka i Wiedza.

Ogrodowska, Bożena. (2000). Zwyczaje, obrzędy i tradycje w Polsce. Mały słownik. Warszawa: VERBINUM.

Pat, Alexander. (red). (1997 cop.). Encyklopedia Biblii. Postaci. Pojęcia. Informacje historyczne. Środowisko naturalne. Życie codzienne. Warszawa: Świat Książki & Racibórz: „SCRIBA”.

Sawaniewska-Mochowa, Zofia (red.). (2017). Słownik gwary i kultury Kujaw. T. I, A–H. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.

Stamirowska, Zofia. (1969). Studia nad polskimi przysłówkami. Gwarowe kiedy, wtedy, nigdy, zawsze, teraz na tle historycznym. Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum.

Stieber, Zdzisław. (1951). Południe i połednie. Język Polski, 4, s. 169–171.

Sobierajski, Zenon. (1952). Gwary kujawskie. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk z Zasiłkiem Ministerstwa Szkolnictwa Wyższego i Polskiej Akademii Nauk.

Szadura, Joanna. (2017). Czas jako kategoria językowo-kulturowa w polszczyźnie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Szymański, Józef. (2001). Nauki pomocnicze historii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Wronicz, Jadwiga (red.). (2010). Mały słownik gwar polskich. Kraków: LEXIS.

Żmigrodzki, Piotr (red.). (2007–). Wielki słownik języka polskiego Wielki słownik języka polskiego. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN. Pobrano z: https://wsjp.pl (dostęp: 12.02.2022).




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/ff.2022.40.1.205-220
Date of publication: 2022-09-29 11:56:14
Date of submission: 2022-02-14 19:27:04


Statistiques


Visibilité des résumés - 542
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 423

Indicateurs



Renvois

  • Il n'y a présentement aucun renvoi.


Droit d'auteur (c) 2022, Anna Paluszak-Bronka

Licence Creative Commons
Ce(tte) œuvre est mise à disposition selon les termes de la Licence Creative Commons Attribution 4.0 International.