Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Hołdy stanów śląskich w okresie dominacji cesarsko-królewskiej Habsburgów (1600–1740). Podstawy i procedura prawna, postępowanie administracyjne a powstały zwyczaj i praktyka kulturowa
Streszczenie w języku polskim
Artykuł dotyczy nieznanego dotąd zjawiska składania danin królom, książętom i wolnym panom stanowym na Śląsku w latach 1600–1740. Co istotne, formuła składania hołdu w tych czasach zmieniła się diametralnie, a obserwacja zwyczaju prawnego pozwoliła wyróżnić trzy rodzaje tego typu ceremonii. Wyróżniamy więc daniny składane na ręce dygnitarzy królewsko-cesarskich w Urzędzie Zwierzchnim we Wrocławiu przez książęta lenne (abstrahując od hołdów składanych w samym Wiedniu), daniny składane przez lenników książęcych w księstwach dziedzicznych przed starostami królewskimi, gdzie w omawianym okresie księciem był prawie zawsze Habsburg (wyjątek: księstwo opolsko-raciborskie, 1645–1666). Trzecim typem daniny były te, które miały miejsce wraz z zajęciem jednego z sześciu wolnych państw stanowych (stanów o prawach zbliżonych do księstw). Uwagę zwracają także tzw. gwarancje odwrotne udzielane przez nowo przejmujących księstwa lub ich reprezentantów. Oprócz aspektu prawnego i administracyjnego w pracy przytoczony został również obraz kulturowy składania hołdu. Zawiera on opis obyczaju dotyczącego miejsca hołdu i sposobu gromadzenia się, a także po raz pierwszy w tłumaczeniu na język polski tekst przysiąg i homagialnych replik władców.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
ŹRÓDŁA ARCHIWALNE
Archiwum Państwowe w Katowicach, Komora cieszyńska, sygn. 265, 267.
Archiwum Państwowe we Wrocławiu:
– Archiwum Hochbergów, sygn. 14–15,
– Księstwo głogowskie 1329–1886, Rep. 24, sygn. 43–45,
– Księstwo żagańskie, sygn. 2.
Östrreichisches Staatsarchiv:
– Haus- Hof- und Staatsarchiv, Österreichische Akten, Schlesien Ad. I-2, Kart. 4,
– Finanz und Hofkammerarchiv, Böhmische Gedenkbücher, Bd. 4 (rękopis, b.m.w., XVIII w.).
Zemski Archiv v Opavie, Slezský stavovský archív v Opavĕ, Inv. číslo: 217, sygn. A VIII-7; Inv. číslo: 584, sygn. A VIII-5; Inv. číslo: 585, sygn. A VIII-6; Inv. číslo: 240, sygn. A IX-2; Inv. číslo: 330, sygn. A IX-4; Inv. číslo: 241, sygn. A II-25.
LITERATURA
Berndt R., Geschichte der Stadt Groß-Glogau, Bd. 1, Groß-Glogau 1879.
Biermann G., Geschichte der Herzogtümer Troppau und Jägerndorf, Teschen 1874.
Bruchmann K., Die Huldigungsfahrt König Friedrichs I. von Böhmen (des „Winterkönigs“) nach Mähren Und Schlesien, Breslau 1890.
Conrads N., Schlesien in der Frühmoderne. Zur politischen und geistigen Kultur eines habsburgischen Landes, Weimar 2009.
Croon G., Die Landständische Verfassung von Schwidnitz-Jauer. Zur Geschichte des Staändewesens in Schlesien, Breslau 1912.
Cureus J., Newe Cronica des Herzogthumbs Ober und Nieder Schlesien, Heft 3, Leipzig 1601.
Eickels C. van, Schlesien in böhmischen Ständestaat, [w:] Voraussetzungen und Verlauf der böhmischen Revolution von 1618 in Schlesien, hrsg. v. N. Conrads, Köln–Weimar–Wien 1994.
Feist M., Die Oelser Lehnsübertragung von Jahre 1648, „Zeitschriftr des Vereins für Geschichte und Altertum Schlesiens“ 1916, Bd. 50.
Fink E., Geschichte der landesherrlichen Besuche in Breslau, Breslau 1897.
Franzkowski J., Geschichte der freien Standesherrschaft, der Stadt und des landrätlichen Kreises Gross Wartenberg. Nach zuverlässigen Quellen bearbeitet und herausgegeben…, Gross Wartenberg 1912.
Grünhagen C., Geschichte Schlesiens, Bd. 2, Gotha 1884–1886.
Gryphius A., Glogauisches Fürstenthumbs Landes Privilegia aus dem Originalen an tag gegeben…, Lissa 1653.
Gude H.L., Staat von Schlesien, Halle 1708.
Hartmann F., Geschichte der Stadt Münsterberg in Schlesien von ihrer Gründung bis zur Gegenwart, Münsterberg 1907.
Heinrich A., Geschichte des Fürstentums Sagan, Bd. 1, Sagan 1911.
Hoë von Hoënegg M., Schlesische Jawrische Huldigungs Predigt, Als Der Römischen Keyserlichen auch zu Hungern und Böheim Königlichen Majestät, Höchstansehligster vollmächtiger Commissarius, Der Durchlauchtigste, Hochgeborne Fürst und Herr, Herr Johann Georg, Hertzog zu Sachsen, Jülich, Cleve und Berg … Von den beyden Erb Fürstenthümben in Schlesien, Schweidnitz und Jawer, den 16/26, Novembris 1621, in der Burgk die Huldigung eingenommen, Gehalten daselbst und auff begehren in Druck verfertiget, Leipzig 1621.
Idzikowski F., Geschichte der Stadt Oppeln, Oppeln 1863.
Knie J.G., Beschreibung der Stadt und der Standesherrschaft Militsch, mit Rücksicht auf deren Besitzer, Breslau 1833.
Koneczny F., Dzieje Ślązka, Bytom Górnośląski 1897.
Köllner J.C., Wolaviografia oder accurate Beschreibung der Stadt Wohlau in Schlesien…, Budissen 1726.
Kuczer J., An Official or a Satrap? Two Faces of the Starost in Hereditary Silesian Duchies (1629–1741), “Slezský Sborník” 2010, vol. 108, no. 3–4.
Kuczer J., Baronowie, hrabiowie, książęta. Nowe elity Śląska (1629–1740), Zielona Góra 2013.
Kuczer J., Spis lenników księstwa żagańskiego z 1719 r., „Studia Zachodnie” 2008, nr 10.
Kuczer J., Szlachta w życiu społeczno-gospodarczym księstwa głogowskiego w epoce habsburskiej (1526–1740), Zielona Góra 2007.
Kuczer J. Strzyżewski W., Spis dóbr ziemskich księstwa głogowskiego z lat 1671, 1681, 1718, 1727, Warszawa 2007.
Lobethan F.G.A., Das Recht des landsäßigen Adels in Teutschland, Leipzig 1796.
Lucae F., Schlesiens curieuse Denkwürdigkeiten oder vollkommene Chronica von Ober und Niederschlesien, Bd. 1, Franckfurt am Mäyn 1689.
Maroń J., Dolny Śląsk w czasach habsburskich i pruskich, [w:] Dolny Śląsk. Monografia historyczna, red. W. Wrzesiński, Wrocław 2006.
Matuszkiewicz F., Der Empfang König Ferdinand II zu Sprottau am 28. September 1617, „Heimatkalender für den Kreis Sprottau“ 1937 (druk okazjonalny).
Orzechowski K., Historia ustroju Śląska (1202–1740), Wrocław 2005.
Ptak M., Zgromadzenia i urzędy stanowe księstwa głogowskiego od początku XIV w. do 1742 r., Wrocław 1991.
Sabisch A., Die Bestätigung der Landesprivilegie durch Johann Weikhard 1654–1655, „Unsere Heimat. Monatsblätter für Heimatkunde und Heimatkultur. Beilage zur Frankenszein-Münsterberger Zeitung“ 1928–1929, Bd. 5, Nr. 3.
Sabisch A., Franz Karl von Auersperg, „Unsere Heimat. Monatsblätter für Heimatkunde und Heimatkultur. Beilage zur Frankenszein-Münsterberger Zeitung“ 1929–1930, Bd. 6, Nr. 2.
Sabisch A., Johann Weikhard von Auersperg und die Lanstände, „Unsere Heimat. Monatsblätter für Heimatkunde und Heimatkultur. Beilage zur Frankenszein-Münsterberger Zeitung“ 1928–1929, Bd. 5, Nr. 3.
Sabisch A., Regierungsantritt Franz Karls von Auersperg im Fürstentum Münsterberg-Frankenstein 1709–1710, „Zeitschrift des Vereins für Geschichte und Altertum Schlesiens“ 1933, Bd. 67.
Sammter A., Chronik von Liegnitz, Bd. 2, Liegnitz 1868.
Schickfuss J., New vermehrte Schlesische Chronika und Landesbeschreibung bis 1619…, Bd. 1, 3, Jena-Breslau 1625.
Sinapius J, Olsnographia oder Eigenliche Beschreibung des Oelsnischen Fürstentums in Nieder-Schlesien welche in zwey Haupt-Theilen so wohl insgemein Dessen Rahmen Situation, Regenten, Religions-Zustand, Regiments-Wesen und andere notable Sachen…, Leipzig–Franckfurt 1707.
Sommersberg F.W. von, Schlesien ein Königreich. Eine noch zur Zeit ungedruckte Abhandlung, Breslau 1784.
Sommersberg F.W. von, Silesiacarum rerum scriptores ali quitad hucine diti, accedunt codicis Silesiae diplomaticipecimen et diplomatarium bohemo-silesiacum…, Lipsiae 1729.
Steller G., Der Adel des Fürstentums Sagan 1440–1714. Urkundliche Beiträge zu seiner Geschichte, „Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau“ 1968, Bd. 13.
Steller G., Ein Urbar der Saganer Kammergüter von 1552 mit einem Ausblick auf die Eisenhämmer im Fürstentum Sagan, „Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau“ 1970, Bd. 15.
Steller G., Grund- und Gutsherren im Fuerstentum Sagan (1400–1940), Sagan 1940.
Steller G., Lehnsbriefe des Fürstentums Sagan von 1508/09. Ein Beitrag zur Geschichte des Saganer Adels, „Jahrbuch der Schlesischen Friedrich-Wilhelms-Universität zu Breslau“ 1967, Bd. 12.
Steller G., Regesten Saganer Lehnbriefe vor 1510, Borispol bei Kijew 1942 (manuskrypt).
Steller G., Wenzel Eusebius von Lobkowitz ind die Kirchenvisitation im Fuerstentum Sagan im Jahre 1670, Breslau 1937.
Śliwowska A., Uroczyste wjazdy monarsze do Wrocławia w latach 1527–1620, Wrocław 2008.
Wąs G., Dzieje Śląska od 1526 do 1806 roku, [w:] Historia Śląska, red. M. Czapliński, Wrocław 2002.
Wekebrod F.X., Sammlung der seit dem Jahre 1600 bis 1740 ergangenen allerhöchsten Gesetze. In chronologischen Ordnung, Brünn [b.d.w.].
Wentzky von Petersheide G., Kurtzer Tractat und Bericht von dem Schlesischen Ritterrecht und Ehrengericht denen vom Adel und Ritterstandt, Leipzig 1615.
Worbs J.G., Geschichte des Herzogtums Sagan, Sagan 1930.
Worbs J.G., Geschichte der Herrschaften Sorau und Triebel, Sorau 1826.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2022.77.67-91
Data publikacji: 2022-12-30 12:38:45
Data złożenia artykułu: 2021-08-24 22:09:48
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2022 Jarosław Kuczer
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.