Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail 
Problem ideologicznej i sakralnej struktury siedziby Przemyślidów na Wyszehradzie (X–XII w.) i jej relacji do palatium praskiego
Streszczenie w języku polskim
Autor artykułu opisuje zasady, jakie decydowały o podziale ceremonii i rytuałów ostentacji władzy w przestrzeni centralnej Czech X–XII w. Zajmuje go zarówno kwestia ideowego wartościowania dwóch miejsc centralnych ówczesnych Czech (Pragi i Wyszehradu), jak i przesłanki stojące za wyborem na stolicę wczesnego państwa i rezydencję władcy. Konkluzją rozważań – upraszczającą rozległy problem – jest stwierdzenie, że władza dla swoich ceremoniałów potrzebowała miejsca wolnego od obcej ingerencji. W Pradze rezydował biskup tylko częściowo zależny od monarchy, dlatego czeski władca często wolał rezydować na Wyszehradzie.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDF (English)Bibliografia
Sources
Canonici Wissegradensis continuatio Cosmae, [in:] MGH Scriptores, ed. G.H. Pertz, Vol. 9, Hannoverae 1851.
Codex Diplomaticus Bohemiae, ed. G. Friedrich, Vol. 1, Praha 1907.
Cosmae Pragensis Chronica Boemorum, [in:] MGH Scriptores rerum
Die Chronik des Bischofs Thietmar von Merseburg und ihre Korveier Überarbeitung. Thietmari Merseburgensis episcopi chronicon, Hrsg. R. Holtzmann, Berlin 1935 (Bd. 6: Monumenta Germaniae Historica. Scriptores, Bd. 9: Scriptores rerum Germanicarum, Series Nova).
Monachi Sazaviensis continuatio Cosmae, [in:] Monumenta Germaniae Historica Scriptores, ed. G.H. Pertz, Vol. 9, Hannoverae 1851, pp. 149–163.
germanicarum, ed. B. Bretholz, Vol. 2, Berlin 1923.
Ottonian Germany. The Chronicon of Thietmar of Merseburg, ed. D.A. Warner, Manchester 2001.
Literature
Places Worth Seeing While Taking a Stroll Around Vyšehrad, www.youth-time.eu/articles/7-places-worth-seeing-while-taking-a-stroll-around-vysehrad [access: 14.04.2017].
Baumann W., Die Literatur des Mittelalters in Böhmen. Deutsche, lateinische, tschechische Literatur vom X. bis zum XV. Jahrhundert, München 1978.
Beumann W., Die Literatur des Mittelalters in Böhmen. Deutsch – lateinisch – tschechische Literatur vom 10. bis zum 15. Jahrhundert, Wien 1978.
Beyreuther G., Die Osterfeier als Akt der königlichen Repräsentantz und Herrschaftsausübung unter Heinrich II. (1002–1024), [in:] Feste und Feiern im Mittelalter. Paderborner Symposion des Mediävistischenverbandes, Hrsg. D. Altenburger, J. Jarnut, H.H. Steinhoff, Sigmaringen 1991, pp. 245–253.
Biddle M., Winchester: The development of an early capital, [in:] Vor- und Frühformen der europäischen Stad im Mittelalter, Bd. 1: Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Göttingen, Phil.-hist. Klasse, Dritte Folge Nr 83, Göttingen 1973, pp. 229–261.
Boháčová I., Frolík J., Smetánka Z., Nechvátal B., Hrdlička L., Prague Castle, Vyšehrad Castle and the Prague Agglomeration, [in:] 25 Years of Archaeological Research in Bohemia. On the Occasion of the 75th Anniversary of the Institute of Archaeology, ed. J. Fridrich, Prague 1994, pp. 153–164.
Borská-Urbánková M., Kanovník vyšehradský a jeho kronika, [in:] Královský Vyšehrad. 3. Sborník príspevku ze semináre Vyšehrad a Premyslovci, eds. B. Nechvátal, J. Huber, J. Kotous, Praha 2007, pp. 161–166.
Brückner A., Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1989.
Brühl C., Remarques sur les notions de ‘capitale’ et de ‘résidence’ pendant le haut moyen âge, « Journal des Savants » 1967, pp. 193–215.
Cach F., Nejstarši české mince, Vol. 1: České denary do mincovní reform Břetislava I, Praha 1970.
Chaloupecký V., Ryba B., Středovĕké legendy prokopské. Jejich historický rozbor a texty, Praha 1953.
Cibulka J., Český rád korunovační a jeho puvod (Knihovna Casopis u katolického duchovenstva), Praha 1934.
Dalewski Z., Władza, przestrzeń, ceremoniał, Warszawa 1996.
Denkstein V., Nekdejšívyšehradský lustr z r. 1129, [in:] Královský Vyšehrad. Sborník, eds. B. Nechvátal, J. Huber, Praha 1992, pp. 83–89.
Deussen N. van, Laude regiae, [in:] Procession, Performance, Liturgy, and Ritual. Essays in Honor of Bryan R. Gillingham, ed. N. van Deussen, Ottawa 2007, pp. 83–118.
Dygo M., Złota Brama kaplicy zamkowej w Malborku a ideologia władzy zakonu niemieckiego w Prusach, [in:] Zakon Krzyżacki a społeczeństwo państwa w Prusach, red. Z.H. Nowak, Toruń 1995, pp. 149–163.
Forstner D., Die Welt der christlichen Symbole, Innsbruck 1986.
Graus F., Slovanská liturgie a pisemnictví v premyslovských Čechách 10. století, „Československẏ Časopis Historickẏ“ 1966, Vol. 14, pp. 473–495.
Hásková J., Vyšehradská mincovna na přelomu 10.–11. století, „Sborník Národního muzea v Praze, řada A – historie” 1975, Vol. 29 (3), pp. 105–160.
Hilsch P., Der Bischof von Prag und das Reich in sächsischer Zeit, „Deutsches Archiv“ 1972, Bd. 28, pp. 1–41.
Hilsch P., Familiensinn und Politik bei den Přemysliden. Jaromir-Gebhard, Bischof von Prag und Kanzler der Königs, [in:] Papstum, Kirche und Recht im Mittelalter. Festschrift für Horst Fuhrmann zum 65. Geburtstag, Hrsg. H. Mordek, Tübingen 1991, pp. 215–231.
Hirsch H., Untersuchungen zur Geschichte des päpstlischen Schutzes, „Mitteilungen des Instituts für Österreichische Geschichte“ 1942, Bd. 54, pp. 363–433.
Hrdlicka L., The archeological study of the historical centre of Prague: 196–1993, [in:] 25 Years of Archaeological Research in Bohemia. On the Occasion of the 75th Anniversary of the Institute of Archaeology, ed. J. Fridrich, Prague 1994, pp. 174–184.
http://eldar.cz/archeoas/lokality/vysehrad_en.html [access: 14.04.2017].
Huber A., Die Metropole Mainz und die bohmischen Lander, „Archiv für Kirchengeschichte von Böhmen-Mähren-Schlesien“ 1973, Bd. 3, pp. 24–57.
Jacobsson R., The concept of Easter in the liturgical celebration. Reflected in the poetry of the Medieval Church, [in:] Feste und Feiern im Mittelalter. Paderborner Symposion des Mediävistischenverbandes, Hrsg. D. Altenburger, J. Jarnut, H.H. Steinhoff, Sigmaringen 1991, pp. 283–307.
Johnston R.A., All Things Medieval: An Encyclopedia of the Medieval World, Santa Barbara 2011.
Kalhous D., Jaromír-Gebhard, pražský biskup a říšský kancléř (1038–1090). Několik poznámek k jeho životu, „Mediaevalia Historica Bohemica“ 2003, Vol. 9, pp. 27–45.
Kalina L., Vývoj polohy sidle v Pražskě kotlině od 10. do pol. 14. století, „Historická Geografie“ 1978, Vol. 17, pp. 311–363.
Kantorowicz E., Laudes Regiae. A Study in Liturgical Acclamations and Mediaeval Ruler Worship, Berkeley–Los Angeles 1958.
Kašička F., Nechvátal B., K problematice – Curia Regis – na Vyšehradě, „Archaeologia Historica“ 1979, Vol. 4, pp. 95–103.
Kašička F., Nechvátal B., Románský most na Vyšehradě, „Umĕni“ 1991, Vol. 39 (4), pp. 281–285.
Kašička F., Nechvátal B., Vyšehrad a Karel IV, „Staletá Praha“ 1979, Vol. 9, pp. 103–125.
Kašička F., Nechvátal B., Vyšehradské brány, „Staletá Praha“ 1977, Vol. 8, pp. 233–253.
Kobielus S., Niebiańska Jerozolima. Od sacrum miejsca do sacrum modelu, Warszawa 1989.
Konrad R., Das himmlische und das irdische Jerusalem im mittelalterlichen Denken. Mystische Vorstellung und geschichtliche Wirkung, [in:] Speculum Historiale. Geschichte im Spiegel von Geschichtsschreibung und Geschichtsdeutung (Festschrift Johannes Spörl), Hrsg. C. Bauer, L. Boehm, M. Müller, München 1965, pp. 523–540.
Kreusch F., Zur Plannung der Aachener Barbarossaleuchter, „Aachener Kunstblätter“ 1961, Bd. 22, pp. 21–36.
Kürbis B., Zum Herrscherlob in der Chronik des Gallus Anonymus (Anfang 12. Jahrhundert). Laudes regiae‘ am ponischen Hof?, [in:] Patronage und Klientel. Ergebnisse einer polnisch-deutschen Konferenz, Hrsg. H.-H. Nolte, Köln-Wien 1989 (Archiv für Kulturgeschichte, Beiheft 29), pp. 51–67.
Lippert J., Die Wyschehradfrage, „Mitteilungen des Vereines für Geschichte der Deutschen in Böhmen“ 1893–1894, Bd. 22, pp. 213–255.
Lombard-Jourdan A., Les antécédents de Paris comme « lieu du pouvoir », [in:] Lieux du pouvoir au Moyen Âge et à l’époque moderne, éd. M. Tymowski, Warszawa 1995, pp. 72–91.
Mareš F.W., Die Slawische Liturgie in Böhmen zur Zeit der Gründung des Prager Bistums, [in:] Millenium Dioeceseos Pragensis 973–1973, „Annales Instituti Slavici“ 1974, Bd. 8, pp. 95–110.
Merhautová B., Ranĕ středovĕká architektura v Čechách, Praha 1971.
Morgenstern J., The Gates of Righteousness, “Hebrew Union College Annual” 1929, Vol. 6, pp. 1–37.
Mroczko T., „Stań w bramie świątyni…” (Jer. 7, 2). Pewien układ architektoniczny, jego źródła i literacka legenda, [in:] Pogranicza i konteksty literatury polskiego średniowiecza, red. T. Michałowska, Wrocław 1989, pp. 261–281.
Muray P.-L., The Oxford Companion to Christian Art and Architecture, Oxford 1996.
Müller W., Die heilige Stadt. Roma quadrata, himmlisches Jerusalem und die Mythe vom Weltnabel, Stuttgart 1961.
Nechvátal B., Kapitulní chrám sv. Petra a Pavla na Vyšehradě, Praha 2004.
Nechvátal B., Studies on the ducal and royal centre at Vyšehrad, [in:] Archeology in Bohemia 1986–1990, Praha 1991, pp. 149–158.
Nechvátal B., Vyšehrad, Praha 1975.
Nechvátal B., Vyšehrad a archeologie, [in:] Královský Vyšehrad. Sborník prískpevků k 900. výrocíúmrtí prvního ceského krále Vratislava II. (1061–1092), eds. B. Nechvátal, J. Huber, Praha 1992, pp. 112–139.
Nechvátal B., Vyšehrad und die alten böhmischen Sagen, [in:] Rapports du IIIe Congrès International d’Archeologie Slave. Bratislava 7–14 Septembre 1975, Vol. 1, Bratislava 1979, pp. 563–572.
Neitmann K., Was ist eine Residenz? Methodische Überlegung zur Erforschung der spätmittelalterlichen Residenzbildung, [in:] Vorträge und Forschungen zur Residenzenfrage, Hrsg. P. Johanek, Sigmaringen 1990, pp. 11–43.
Old Prague on old postcards, www.old-prague.com/history-prague-vysehrad.php [access: 14.04.2017].
Opfermann B., Laudes regiae, [in:] Lexikon für Theologie und Kirche, Hrsg. J. Höfer, K. Rahner, Bd. 6, Freiburg im Breisgau 1961.
Pleszczyński A., „Fetyszyzm początków” w ideologii władzy czeskiego średniowiecza, [in:] Origines mundi, gentium et civitatum, red. S. Rosik, P. Wiszewski, Wrocław 2001, pp. 153–159.
Pleszczyński A., Przestrzeń i polityka. Studium rezydencji władcy wcześniejszego średniowiecza. Przykład czeskiego Wyszehradu, Lublin 2000.
Pleszczyński A., Sobeslaus – ut Salomon, ut rex Ninivitarum. Gesta, rituály a inscenace – propagandické nástroje boje českého knížete v konfliktu z opozicí (1130–1131), „Český Časopis Historický“ 2003, Vol. 101 (2), pp. 237–259.
Pleszczyński A., Vyšehrad – rezidence českých panovníků. Studie o rezidenci panovníka raného středověku na příkladu českého Vyšehradu, Praha 2002.
Pleszczyński A., Vyšehrader Interpolation in der Chronik der Böhmen des Cosmas von Prag, oder was uns ein Falsifikat erkennen lässt, „Qestiones Medii Aevi Novae“ 2001, Bd. 6, pp. 297–318.
Praha středoveká (Čtvero knih o Praze), ed. E. Poche, Praha 1983.
Richter V., Podivín, Sekirkostel a Slivnice, „Foliae Historiae Artium“ 1958, Vol. 2, pp. 67–87.
Rupp G., Die Ekkehardiner, Markgrafen von Meißen, und ihre Beziehungen zum Reich und zu den Piasten, Frankfurt am Main 1996.
Skalský G., O denárech vyšehradskych. Přispěvek k otázce vyšehradské a ke chronologii nekterých typů mincé Boleslava II, „Numismaticky casopis“ 1927, Vol. 3, pp. 172–189.
Sławski F., Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1, Kraków 1952–1956.
Słownik prasłowiański, t. 1, Wrocław 1974.
Sommer P., Sázavský klášter, Praha 1996.
Varadzin L., Nechvátal B., Nové poznatky o předrománském kostele centrální dispozice na Vyšehradě (předběžná zpráva), „Průzkumy památek“ 2012, Vol. 19 (2), pp. 170–176.
Weiss A., Biskupstwa bezpośrednio zależne od Stolicy Apostolskiej w średniowiecznej Europie, Lublin 1992.
Wihoda M., Zlatá Bula Sicilská. Podivuhodný příběh ve vrstvách paměti, Praha 2005.
Wimmer H., The Iconographic Programme of the Barbarossa Candelabrum in the Palatine Chapel at Aachen. A Re-interpretation, “Immediations. The Research Journal of the Courtauld Institute of Art” 2005, Vol. 1 (2), pp. 24–39.
Zotz T., Königspfalz und Herrschaftspraxis im 10. und frühen 11 Jahrhunderrt, „Blätter für die deutsche Landesgeschichte“ 1984, Bd. 120, pp. 19–46.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/f.2016.71.9
Data publikacji: 2017-07-19 17:07:06
Data złożenia artykułu: 2017-05-21 22:10:35
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2017 Andrzej Pleszczyński
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.