Dom koczowników saharyjskich w świetle opozycji dom / świat

Аннотация

Artykuł jest poświęcony pojęciu dom u Tuaregów, a szczególnie utrwalo­nej w ich języku (tamaszek) relacji pomiędzy domem i światem. Za pod­stawę metodologiczną badań autorka przyjmuje koncepcję językowego ob­razu świata opracowaną przez Jerzego Bartmińskiego. Swoją analizę opiera na trzech typach danych – systemowych, ankietowych i tekstowych. Zwraca uwagę na niejednorodne określanie wśród nomadów pojęcia dom (za pomocą słów ehen i aghiwan). Wyraz ehen pozwala rozumieć dom przede wszystkim jako ‘rodzinę’, zwłaszcza parę małżeńską z małymi dziećmi. Aghiwan jest bar­dziej ogólne, to ‘obozowisko’ obejmujące swym zasięgiem kilka ehen. Za klu­czową kwestię dla zrozumienia kultury tuareskiej autorka uznaje relację czło­wiek–pustynia. Akcentuje fizyczne aspekty ehen (‘namiotu’).Ma on być przede wszystkim bezpiecznym schronieniem, stąd wynikają reguły jego budowy i ży­cia w nim. Namiot wydziela dla ludzi pewną przestrzeń ze świata, a jedno­cześnie jest ze światem tożsamy. Z domem związana jest głównie kobieta (to ona buduje namiot), mężczyzna zaś – ze światem zewnętrznym (typowo mę­ską strefą jest aghiwan). Opozycja dom / świat u Tuaregów jest dynamiczna, co wynika z ich trybu życia. Prawdziwie opozycyjna wobec domu jest pusty­nia, pełna niebezpieczeństw. Relacją męską jest człowiek / świat, kobiecą – człowiek / dom.