Скрыть
Показать все
Отправить эту статью по почте Dawne epidemie w świetle nazw mór, morowe powietrze i pochodnych – doba staro- i średniopolska
Аннотация
Artykuł poświęcony jest przedstawianiu i pojmowaniu epidemii w dobie staro- i średniopolskiej w świetle jej nazw: mór, morowe powietrze. Podzielony został na trzy części: nazywanie, pojmowanie, wartościowanie. W pierwszej części analizie poddano występowanie leksemów mór, morowy i pochodnych w tekstach staro- i średniopolskich, ze szczególnym uwzględnieniem ich łączliwości. Druga część jest próbą rekonstrukcji pojmowania epidemii przez użytkowników ówczesnego języka. Analiza pokazała, że epidemia nazywana leksemami mór, morowe powietrze i podobnymi jest ujmowana przede wszystkim w dwóch kategoriach: kategorii kary Bożej za grzechy i kategorii katastrofy, zwłaszcza katastrofy naturalnej. Jej postrzeganie jest silnie zależne od chrześcijańskiego światopoglądu i umocowane w tradycji biblijnej. W trzeciej części, poświęconej wartościowaniu epidemii, wskazano środki językowe, jakimi wyrażano negatywną ocenę epidemii w tekstach, w tym wykorzystywanie jej w porównaniach i metaforach nacechowanych aksjologicznie.
Ключевые слова
Полный текст:
PDF (Język Polski)Литература
Brodzicki Czesław, 2000, Morowe powietrze w XVI w. w Polsce i przeciwdziałanie jemu, zalecane przez Marcina Ruffusa z Wałcza, cyrulika i medyka łomżyńskiego, „Analecta” 9/1 (17), s. 125-134.
Bączkowska Grażyna, Szadura Joanna, 2012, Morowe powietrze, [w:] Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. 1. Kosmos, cz. 3. Meteorologia. Koncepcja całości i redakcja: Jerzy Bartmiński, zastępca red.: Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 298-306.
Buława Monika, 2016, Nazwy chorób epidemicznych w przeklęciach gwarowych, „LingVaria” 22, s. 249-264. DOI: 10.12797/LV.11.2016.22.16.
Buława Monika, Tyrpa Anna, 2019, Leksykalne skutki moru w polszczyźnie potocznej i ludowej, [w:] Studia Dialektologiczne V, red. Barbara Grabka, Renata Kucharzyk, Anna Tyrpa, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
Forstner Dorothea, 1990, Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
Giedroyć Franciszek, 1899, Mór w Polsce w wiekach ubiegłych: zarys historyczny, Warszawa: druk L. Szkaradzińskiego.
Jankowiak Lucyna A., 2005, Słownictwo medyczne Stefana Falimirza, t. 1, Warszawa: SOW.
Janowska Aleksandra, 2021, Między lękiem a fascynacją. Pojęcie powietrza w dziejach polszczyzny, „Poradnik Językowy” nr 3, s. 17-28. DOI: 10.33896/PorJ.2021.3.2.
Jaszczuk Małgorzata, 1994, Dżuma w polskim piśmiennictwie w XVIII w., „Medycyna Nowożytna” 1/2, s. 31-60.
Kominek Andrzej, 2010, O dwóch inwektywach politycznych motywowanych nazwą choroby dżumy, [w:] Współczesna polszczyzna w badaniach językoznawczych. Od gramatyki do języka w komunikacji, red. Piotr Zbróg, Kielce: Instytut Filologii Polskiej UJK, s. 223-233.
Kominek Andrzej, 2011, Zakres i przyczyny produktywności metaforyki związanej z nazwą choroby dżumy we współczesnym języku i kulturze, „Studia Filologiczne Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego”, t. 24, red. Alicja Gałczyńska, Marzena Marczewska, s. 23-35.
Marczewska Marzena, 2012, Ja cię zamawiam, ja cię wypędzam… Choroba: studium językowo-kulturowe, Kielce: Instytut Filologii Polskiej UJK.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2018, Język jak powietrze – ożywcze czy morowe? [w:] Ku rzeczom niebłahym, red. Jolanta Chojak, Zofia Zaron, Warszawa: Bel Studio, s. 61-70.
Piela Agnieszka, 2000, W cieniu koronawirusa… Historycznie o zarazie i zarazkach, „Poradnik Językowy” nr 6, s. 97-105. DOI: 10.33896/PorJ.2020.6.7.
Literatura polska: przewodnik encyklopedyczny, 1985, t. 2, red. Czesław Hernas, Artur Hutnikiewicz i in., Warszawa: PWN.
Raszewska-Żurek Beata, 2018, Metaforyzacja antywartości w dawnej polszczyźnie: konwencjonalność ujęć na przykładzie metafory antywartość to choroba, „Polonica” 38, s. 147-165. DOI: 10.17651/POLON.38.5.
Różańska-Gambal Barbara, 2008, Występowanie epidemii ospy prawdziwej na świecie od czasów starożytnych po współczesne, „Medycyna Nowożytna” 15/1-2, s. 31-59.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2022.34.243
Date of publication: 2022-09-30 20:08:37
Date of submission: 2022-02-08 21:28:04
статистика
показатели
Ссылки
- На текущий момент ссылки отсутствуют.
(c) 2022 Beata Raszewska-Żurek
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.