The neuter in language and neutrality in literature as a signal of linguistic otherness?
Abstract
It is assumed in the linguistic worldview conception that a language’s grammatical structure can accentuate certain aspects of semantic content and thus contribute to the emergence of a specific, often unique and untranslatable worldview. A grammatical category of this kind is the neuter gender in German: its frequent use stems from the lack of gender endings on verbs, as well as from the fact that diminutives (ending in -chen or -lein) are neuter (hence the surprising neuter gender of das Mädchen). Especially important in this respect is the pronoun es, which not only replaces nouns in neuter but performs many other crucial grammatical functions. It is therefore not accidental that Siegmund Freud chose das Es for his category of ‘childness’ (translated erroneously as id into English and from there into Polish).
The productivity and frequency of the use of the neuter gender obviously leaves its trace. In literature, the category serves not only to express ‘childness’ but also neutrality/universality, which is illustrated here with examples from the Grimm brothers’ tales, Ernst Theodor Amadeus Hoffman’s, and contemporary children’s literature (Paul Maar). Next, it is considered what happens to the neuter in Polish translation and whether the necessary reductions are only due to linguistic untranslatability and the “terror of Polish”, or whether they may point to a subconscious (perhaps even a conscious) rejection of that category and a projection of a dichotomous male/female world.
Based on this grammatical phenomenon, it is shown how elements of language are manifested in literature and whether they can act as a cultural barrier in the translation process.
Keywords
References
Bąk Piotr, 1979, Gramatyka języka polskiego, Warszawa.
Bell Anthea, 2006, Translator’s Notebook: Delicate Matters, [w:] The Translation of Children’s Literature. A Reader, red. Gillian Lathey, Clevedon-Buffalo-Toronto, s. 232--240.
Duda Maciej, 2016, Płeć języka polskiego, [w:] Gender w podręcznikach. Projekt badawczy, Warszawa, s. 186--198.
Dzięgiel Ewa, 2015, Rodzaj gramatyczny a płeć: przykład neutrum ekspresywnego w odniesieniu do osób i zwierząt w jednej z polskich gwar na Ukrainie, „Prace Językoznawcze” XVII/4, s. 13--23.
Freud Siegmund, 1994, Poza zasadą przyjemności, tłum. Jerzy Prokopiuk, Warszawa.
Gadamer Hans-Georg, 1993, Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, tłum. Bogdan Baran, Warszawa.
Grzegorczykowa Renata, 1999, Pojęcie językowego obrazu świata, [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 39--46.
Grzegorczykowa Renata, 2002, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa.
Helbig Gerhard, Buscha Joachim, 1991, Deutsche Grammatik. Ein Handbuch für den Ausländerunterricht, Leipzig.
Hołówka Teresa, 1986, Myślenie potoczne. Heterogeniczność zdrowego rozsądku, Warszawa.
Jakobson Roman, 2009, O językoznawczych aspektach przekładu, tłum. Lucylla Pszczołkowska, [w:] Współczesne teorie przekładu, red. Piotr Bukowski, Magda Heydel, Kraków, s. 41--50.
Kümmerling-Meibauer Brigitte, 1997, Geschlecht und Charakter in der Kinderliteratur, „Lesezeichen“ 2, s. 27--49.
Łaziński Marek, 2006, O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa, Warszawa.
Maćkiewicz Jolanta, 1999, Kategoryzacja a językowy obraz świata, [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 47--56.
Nagórko Alicja, 1996, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa.
Pieciul-Karmińska Eliza, 2007, Językowy obraz Boga i świata. O przekładzie teologii niemieckiej na język polski, Poznań.
Pieciul-Karmińska Eliza, 2017, Proza Paula Maara a jej przekład na język polski w kontekście intertekstualnego motywu „tajemniczego dziecka”, [w:] Eliza Pieciul-Karmińska, Beate Sommerfeld, Anna Fimiak-Chwiłkowska, Przekład literatury dla dzieci – między manipulacją a autonomicznością estetyczną, Poznań, s. 13--46.
Poźlewicz Agnieszka, Duch-Adamczyk Justyna, Schatte Christoph, 2013, Syntax des Deutschen im Abriss, Poznań.
Saloni Zygmunt, 1992, Co istnieje a co nie istnieje we fleksji polskiej, „Prace Filologiczne” XXVII, s. 75--87.
Saloni Zygmunt, Świdziński Marek, 1998, Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa.
Skibicki Monika, 2007, Polnische Grammatik, Hamburg.
Steiner George, 2000, Po wieży Babel. Problem języka i przekładu, tłum. Olga i Wojciech Kubińscy, Kraków.
Szober Stanisław, 1962, Gramatyka języka polskiego (wydanie 12., opracował Witold Doroszewski), Warszawa.
Tabakowska Elżbieta, 2002, Tłumaczenie gramatyki czy przekład kultur [w:] Język trzeciego tysiąclecia II. Polszczyzna a języki obce: przekład i dydaktyka, red. Władysław Chłopicki, Kraków, s. 71--80.
Tokarski Ryszard, 1999, Językowy obraz świata w metaforach potocznych, [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 65--81.
Tokarski Ryszard, 2001, Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Lublin, s. 343--370.
Wierzbicka Anna, 2006, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, Lublin.
Wojtasiewicz Olgierd, 1996, Wstęp do teorii tłumaczenia (wydanie 3.), Warszawa.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2018.30.113
Date of publication: 2018-08-17 07:51:31
Date of submission: 2018-01-09 11:28:42
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2018 Eliza Pieciul-Karmińska
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.