Universal and ideological valuation: The notion and the role of the ideologeme on the basis of selected nominations of Stalin in Soviet ideological discourse

Piotr Zemszał

Abstract


In the Soviet totalitarian discourse there are two intertwined types of the axiological scale: universal and ideological valuation. A reliable analysis of a discourse of this kind requires a precise separation of the two types. One of the effective analytical tools may be the concept of the ideologeme. This paper attempts to define it and to present a method of verifying the “ideological” character of communicative acts by pairing them according to the principle of axiological polarity within antagonistic discourses. Instead of treating the ideologeme (or more precisely: an implementation of the ideologeme) as a unit “referring” or “related” to the ideological area, it is worth to consider defining it as a unit distinctive in a given ideology (or political gnosis). Implementations of ideologemes are always marked axiomatically. In conditions of familiar discourse they will always involve positive values, while as parts of an antagonistic discourse, these values will be negative. This assumption may facilitate a move away from intuitive identification of textual implementation of concepts of this type, or, at least, will be useful as a starting point for a procedure verifying the researcher’s intuition. The ideologemic character of a textual unit can be established on the basis of a specially prepared test that juxtaposes two implementations presenting opposite values within ideological oppositional discourses.

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Bachtin Michaił, 1986, Estetyka twórczości słownej, Warszawa.

Bakumova Elena V., 2001, Kommunikativnye charakteristiki institucional’nych tipov politikov, [w:] Social’naja vlast’ jazyka, red. Ljudmila I. Grišaeva, s. 91–96.

Baudrillard Jean, 2008, Słowa klucze, Warszawa. Bäcker Roman, 1992, Totalitaryzm, Toruń.

Bednarczuk Leszek, 1985, Nowo-mowa. Zarys problematyki i perspektywy, [w:] Nowo-mowa. Materiały z sesji naukowej poświęconej problemom współczesnego języka polskiego odbytej na Uniwersytecie Jagiellońskim w dniach 16 i 17 stycznia 1981, red. Jadwiga Rokoszowa, Wacław Twardzik, Londyn, s. 27–41.

Chlebda Wojciech, 2007, O tekstowych wykładnikach wartościowania, „Przegląd Humanistyczny”, z. 1, s. 25–34.

Čudinov Anatolij P., 2001, Rossija v metaforičeskom zerkale: kognitivnoe issledovanie političeskoj metafory (1991–2000), Ekaterinburg, http://www.durov.com/ linguistics2/chudinov-01.htm, dostęp: 7.10.2011.

Epstein Mikhail, 1991, Relativic Patterns in Totalitarian Thinking: an Inquiry into the Language of Soviet Ideology, Washington, http://www.emory.edu/INTEL­NET/ideolanguage1.html, dostęp: 7.11.2011.

Fidelius Petr, 1984, O myśleniu totalitarnym, „Aneks”, z. 35, s. 71–81. Fleischer Michael, 2003, Polska symbolika kolektywna, Wrocław.

Gusejnov Gassan Č., 2003, Sovetskie ideologemy v russkom diskurse 1990-ch, Moskva.

Hollander Paul, 1988, Ideologia, [w:] Sowietskij Sojuz, red. Jakub Karpiński, Irena Lasota, Warszawa, s. 91–94.

Ermakova Ol’ga P., 1997, Totalitarnoe i posttotalitarnoe obščestvo v semantike slov, [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Russkij jazyk, red. Evgenij N. Šir­jaev, Opole, s. 121–166.

Kupina Natalija A., 2008, Verbalizovannye idei novejšego vremeni: aktual’nye tendencii i opoznavatel’nye znaki sovetskogo ideologičeskogo koda, http://elar.usu.ru/bitstream/1234.56789/1847/1/Part2+2008-01.pdf, dostęp: 7.10.2011.

Laskowska Elżbieta, 1992, Wartościowanie w języku potocznym, Bydgoszcz.

Laswell Harold, 2006, Jazyk vlasti, „Političeskaja lingvistika”, nr 20, s. 264–279.

Malyševa Elena G., 2009, Ideologema kak lingvokognitivnyj fenomen: opredelenie i klassifikacija, „Političeskaja lingvistika”, nr 4 (30), s. 32–40.

Men’ Aleksandr V., 1989, Religija, kul’t ličnosti i sekuljarnoe gosudarstvo. Zametki istorika religii, [w:] Perestrojka: glasnost’, demokratija, socializm. Na puti k svo­bode sovesti, red. T. B. Rjabikova, Moskva, s. 88–111.

Mirošničenko Andrej A., 2008, Konstruirovanie predvybornogo lozunga: ideologemy i cen­nosti, [w:] Słowo i tekst, t. 1, Funkcjonowanie języka, red. Piotr Czerwiński, Jadwiga Stawnicka, Katowice, s. 178–185.

MokienkoValerij N., Nikitina TatianaG., 2005, Tolkovyj slovar’ jazyka Sovdepii, Moskva.

Molas Jerzy, 2007, Problemy opisu konfrontatywnego pojęć społeczno-politycznych, [w:] Lingwistyka a polityka. Słownik pojęć politycznych i społecznych krajów Eu­ropy Środkowej i Wschodniej, red. Stanisław Dubisz, Józef Porayski-Pomsta, Elżbieta Sękowska, Warszawa, s. 54–64.

Odesskij Michail P., Feldman David M., 1994, Revoljucija kak ideologema (k istorii for­mirovanija), „Obščestvennye nauki i sovremennost’”, nr 2, s. 68–77.

Odesskij Michail P., Feldman David M., 1995, Terror kak ideologema (k istorii razvitija), „Obščestvennye nauki i sovremennost’”, nr 1, s. 167–175.

Pisarek Walery, 1989, Inauguracja Okrągłego Stołu jako akt medialnej komunikacji poli­tycznej, „Zeszyty Prasoznawcze”, nr 4, s. 29–48.

Pisarek Walery, 2002, Polskie słowa sztandarowe i ich publiczność, Kraków.

Puzynina Jadwiga, 1992, Język wartości, Warszawa.

Puzynina Jadwiga, 1997, Słowo – wartość – kultura, Lublin.

Radbil’ Timur, 1998, Mifologija jazyka Andreja Platonova, Novgorod.

Raleigh Donald J., 1998, Languages of power: How the Saratov Bolsheviks imagined their enemies, „Slavic Review”, vol. 57, 2, s. 320–349.

Romanenko Andrej P., 2000, Obraz ritora v sovetskoj slovesnoj kulture, Saratov.

SławekJolanta,2007, Perswazja we współczesnych tekstach prasowych,[w:] Polityka i per­swazja. Praca zbiorowa, red. Piotr Lissewski, Poznań, s. 79–94.

Sokolov Andriej N., 2000, Terminologija social’nogo utopizma v opyte russkoj leksiko­gra.i, [w:] Filosofskij vek. Russkaja utopija. Ot ideologičeskogo gosudarstva k sovremennomu obščestvu, red. Tatiana V. Artemjeva, Michael I. Mikešin, Sankt Petersburg, s. 227–236.

Širjaev Evgenij N., 1997, Obščie processy v razvitii russkogo jazyka v 1945–1995 gg., [w:] Najnowsze dzieje języków słowiańskich. Russkij jazyk, red. Evgenij N. Širjaev, Opole 1997, s. 15–26.

Turner Victor, 2006, Las symboli. Aspekty rytuałów u ludu Ndembu, Kraków.

Weiss Daniel, 2007, Stalinskij i nacional-socialističeskij diskursy propagandy: sravnenie v pervom približenii, „Političeskaja lingwistika”, nr 3 (23), Ekaterin­burg, s. 34–60, http://www.philology.ru/linguistics1/vays-07.htm, dostęp: 7.11.2011.

Wróblewski Roman, 2006, Hasła konstytutywne tekstów politycznych z lat 1989–1995, [w:] Oblicza komunikacji I. Perspektywy badań nad tekstem, dyskursem i komunikacją, red. Irena Kamińska-Szmaj, Tomasz Piekot, Monika Zaśko-Zielińska, Kraków, s. 343–346.

Wrześniewska-Pietrzak Marta, 2007, Wartościowanie jako oręż perswazji, [w:] Polityka i perswazja, red. Piotr Lissewski, Poznań, s. 49–59.

Zemszał Piotr, 2007, Dva etapa jazykovoj agressii w sovetskom politiceskom diskurse stalinskogo vremeni na primere propagandistskoj kampanii protiv Tito, „Slavia Orientalis”, nr 2, s. 265–272.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2014.26.45
Date of publication: 2015-05-19 12:22:45
Date of submission: 2015-04-18 10:07:09


Statistics


Total abstract view - 870
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 786

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2015 Ethnolinguistics. Problems of Language and Culture

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.