Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Kategorie gramatyczne a językowy obraz świata
Streszczenie w języku polskim
W gramatyce każdego języka zakodowany jest specyficzny dla niego zespół znaczeń. Znaczenia zgramatykalizowane są wyrażane w sposób konieczny, w dużej mierze automatycznie. Poszczególne języki mają sobie właściwe zbiory kategorii gramatycznych. Różnią się nie tylko liczbą tych kategorii, lecz także ich rodzajem, strukturą wewnętrzną kategorii wspólnych (odmienną liczbą subkategorii w każdym z języków) i charakterem (kategoria selektywna bądź modulująca). Różnice te zyskały w artykule egzemplifikację, a tytułowa relacja została omówiona na przykładzie kategorii rodzaju. W centrum uwagi znalazły się następujące problemy:
1. Czy jest związek między pojęciami a rodzajem gramatycznym wyrazów, które te pojęcia oznaczają?
2. Jak rodzaj gramatyczny wyrazów wpływa na kształtowanie się naszych wyobrażeń o elementach świata owym wyrazom odpowiadających?
3. Czym można wytłumaczyć rodzajowe podobieństwa i różnice między odpowiadającymi sobie wyrazami w różnych językach?Słowa kluczowe
Bibliografia
Arnauld Antoine, Lancelot Claude, 1660/1991, Powszechna gramatyka racjonalna: gramatyka z Port-Royal, przeł. Barbara Janina Głowacka, oprac. Jerzy Kopania, Warszawa.
Bańczerowski Jerzy, Pogonowski Jerzy, Zgółka Tadeusz, 1982, Wstęp do językoznawstwa, Poznań.
Baudouin de Courtenay Jan, 1915/1984, Charakterystyka psychologiczna języka polskiego, [w:] tegoż, O języku polskim, wybór prac pod red. Jana Basary i Mieczysława Szymczaka, Warszawa, s. 139--225.
Berlin Isaiah, 2000, Mag północy. J. G. Hamann i źródła nowożytnego irracjonalizmu, red. Henry Hardy, przeł. Magda Pietrzak-Merta, posłowie Stanisław Borzym, Warszawa.
Eliade Mircea, 1970, Sacrum, mit, historia. Wybór esejów, wyboru dokonał Marcin Czerwiński, wstęp Bogdan Moliński, przeł. Anna Tatarkiewicz, Warszawa.
Eliade Mircea, 1993, Traktat o historii religii, przeł. Jan Wierusz-Kowalski, wstęp Leszek Kołakowski, posłowie Stanisław Tokarski, Łódź.
Grzegorczykowa Renata, 1993, Kategorie gramatyczne, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2, Współczesny język polski, red. Jerzy Bartmiński, Wrocław, s. 445--458.
Grzegorczykowa Renata, 1999, Pojęcie językowego obrazu świata, [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, wyd. drugie poprawione, Lublin, s. 39--46.
Grzegorczykowa Renata, 2001, Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, wyd. trzecie, poprawione i rozszerzone, Warszawa.
Hall Eduard T., 1984, Poza kulturą, przeł. Elżbieta Goździak, przedmowa i red. nauk. Józef Burszta, Warszawa.
Handke Kwiryna, 1994, Język a determinanty płci, „Język a Kultura”, t. 9, Płeć w języku i kulturze, red. Janusz Anusiewicz, Kwiryna Handke, Wrocław, s. 15--29.
Kuryłowicz Jerzy, 1968/1987, O rozwoju kategorii gramatycznych. 4. Rodzaj rzeczowników, [w:] tegoż, Studia językoznawcze. Wybór prac opublikowanych w języku polskim, Warszawa, s. 130--133.
Kuryłowicz Jerzy, 1971/1987, Podstawowe kategorie morfologiczne, [w:] tegoż, Studia językoznawcze. Wybór prac opublikowanych w języku polskim, Warszawa, s. 145--147.
Mayenowa Maria Renata, 1974, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Wrocław--Warszawa--Kraków--Gdańsk.
Nagórko Alicja, 1996, Zarys gramatyki polskiej, Warszawa.
Nowosad-Bakalarczyk Marta, 2009, Płeć a rodzaj gramatyczny we współczesnej polszczyźnie, Lublin.
Sapir Eduard, 1978, Gramatyk i jego język, [w:] tegoż, Kultura, język, osobowość. Wybrane eseje, przeł. Barbara Stanosz, Roman Zimand, Warszawa.
Szadura Joanna, 2017, Czas jako kategoria językowo-kulturowa w polszczyźnie, Lublin.
Szpyra-Kozłowska Jolanta, Karwatowska Małgorzata, 2003, Klient nasz pan a wszyscy ludzie są braćmi – seksizm we współczesnej polszczyźnie, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 15, s. 195--218.
Vico Giambattista, 1725/1966, Nauka nowa, przeł. Jan Jakubowicz, oprac. Sław KrzemieńOjak, Warszawa.
Wierzbicka Anna, 2006, Semantyka. Jednostki elementarne i uniwersalne, przeł. Adam Głaz i in., Lublin.
Wilkoń Aleksander, 1988, Funkcje kategorii czasu i aspektu w tekstach artystycznych, [w:] Stylistyczna akomodacja systemu gramatycznego, red. Teresa Skubalanka, Wrocław--Warszawa--Kraków--Gdańsk--Łódź, s. 9--17.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2018.30.41
Data publikacji: 2018-08-17 07:51:26
Data złożenia artykułu: 2018-04-21 08:42:33
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2018 Anna Małgorzata Pajdzińska
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.