Ukryj
Pokaż wszystkie
Wyślij tekst przez e-mail Definicja kognitywna w badaniach przekładoznawczych: o polskiej śmierci
Streszczenie w języku polskim
Paradygmat językowego obrazu świata (JOS), mimo ogromnej popularności w polskiej (i słowiańskiej) humanistyce, nie znalazł dotąd szerokiego zastosowania w badaniach nad przekładem. Co więcej, dwa najważniejsze opracowania na ten temat (Pieciul-Karmińska 2007; Gicala 2018), mimo niezwykle istotnego wkładu w stan badań, nie postulują spójnych wytycznych ilościowych i jakościowych, tj. liczby i rodzaju słowników, wielkości korpusów czy rodzaju danych tekstowych/przyjęzykowych, jakie w takim badaniu należałoby wykorzystać. Tym samym osoby zainteresowane włączeniem perspektywy JOS do badań nad przekładem muszą samodzielnie wypracować zasady doboru podstawy materiałowej, co w przypadku tekstów z różnych kultur, często też z różnych epok, z pewnością nie jest zadaniem łatwym. W niniejszym artykule przedstawiam kroki podjęte w celu opracowania definicji kognitywnej śmierci, która służy jako punkt wyjścia do analiz tłumaczeniowych. Na początku dokonuję przeglądu aktualnego stanu badań na temat związków etnolingwistyki kognitywnej i przekładu, i pokrótce przedstawiam model przekładu z perspektywy JOS autorstwa Agnieszki Gicali (2018). Zasadniczą częścią artykułu jest omówienie wyzwań (i ich możliwych rozwiązań), przed jakimi staje badacz/ka analizujący/a przekład z perspektywy JOS. Zwieńczeniem artykułu jest wstępna definicja kognitywna śmierci w języku polskim opracowana na podstawie danych wyekscerpowanych z omówionych wcześniej źródeł.
Słowa kluczowe
Pełny tekst:
PDFBibliografia
Literatura
Antas Anna, 2015, Językowy obraz pojęć kluczowych dla tekstów polskich piosenek z gatunku „metal” z lat osiemdziesiątych XX wieku. Nieopublikowana praca doktorska, napisana pod kierunkiem dr hab. Urszuli Kopeć, prof. UR, Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
Bartmiński Jerzy, 2015, Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów – co zawiera, na jakich zasadach się opiera, dla kogo jest przeznaczony?, [w:] Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, t. 1. Dom, red. Jerzy Bartmiński, Iwona Bielińska-Gardziel, Beata Żywicka, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 7–13.
Bartmiński Jerzy, Żuk Grzegorz, 2009, Pojęcie równości i jego profilowanie we współczesnym języku polskim, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 21, s. 47–67.
Cansinos Assens Rafael, 1976, La copla andaluza, Madryt: Arca Ediciones.
Głaz Adam (ed.), 2019, Languages – Cultures – Worldviews Focus on Translation: Focus on Translation, Londyn: Palgrave Macmillan.
Gicala Agnieszka, 2018, Przekładanie obrazu świata. Językowy obraz świata w teorii i praktyce przekładu artystycznego, Kraków: TAiWPN Universitas.
Ginter Joanna, 2013, Językowy obraz starości i starzenia się w reklamie telewizyjnej, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Grzegorczykowa Renata, 1995, Jak rozumieć kreatywny charakter języka? [w:] Kreowanie świata w tekstach, red. Andrzej M. Lewicki, Ryszard Tokarski, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 13–24.
Haensch Günther, Omeñaca, Carlos, 2004, Los diccionarios del español en el siglo XXI, Salamanca: Universidad de Salamanca.
Hejwowski Krzysztof, Szczęsny Anna (red.), 2007, Językowy obraz swiata w oryginale i przekładzie: materiały z konferencji naukowej zorganizowanej przez Instytut Lingwistyki Stosowanej Uniwersytetu Warszawskiego w Warszawie w dniach 25–27 listopada 2005, Siedlce: Instytut Lingwistyki Stosowanej, Uniwersytet Warszawski.
Hofman Iwona, Kępa-Figura Danuta (red.), 2015, Współczesne media – medialny obraz świata, t. 1: Zagadnienia teoretyczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Josheps Allen, Caballero Juan, 1996, Introducción, [w:] Poema Del Cante Jondo / Romancero Gitano, Federico García Lorca, red. Allen Josheps, Juan Caballero, Madryt: Cátedra, s.13–138.
Menédez Pidal Ramón, 1920/2014, La primitiva poesía lírica española, [w:] Estudios sobre lírica medieval, R. Menédez Pidal, red. Marta Latorre, Ernesto Barroso, Valladolid: Ediciones Universidad Valladolid, s. 3–60.
Nadal Martínez Rafael, 1974, El público: amor y muerte en la obra de Federico García Lorca, Meksyk: Joaquín Mortiz.
Núñez Florencio Rafael, Núñez González Elena, 2014, Viva la muerte!: Política y cultura de lo macabro, Madryt: Marcial Pons Historia.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2017, Jakie dane są relewantne etnolingwistycznie?, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 29, s. 11–29.
Niebrzegowska-Bartmińska Stanisława, 2021, Elementy „językowe” i „przyjęzykowe” w definicji leksykograficznej, [w:] Leksikografija i lekskologija u svetlu aktuelnih problema. Zbornik naučnih radova, red. Stana Ristić, Ivana Lazić-Konjik, Nenad Ivanović, Beograd, s. 745–760.
Pajdzińska Anna, 1995, Motywacja semantyczna przymiotników wartościujących, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 7, s. 5–20.
Pajdzińska Anna, Filar Dorota, 1999, Językowy obraz świata a teksty poetyckie, [w:] Język : teoria – dydaktyka : materiały 21 konferencji zorganizowanej w Trzcinicy k. Jasła w dniach 27–29 maja 1998 roku, red. Barbara Greszczuk, Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, s. 187–196.
Pajdzińska Anna, 2013, The Linguistic Worldview and Literature, [w:] The Linguistic Worldview: Ethnolinguistics, Cognition, and Culture, red. Adam Głaz, David S. Danaher, Przemysław Łozowski, Londyn: Versita, s. 41–59.
Pieciul-Karmińska Eliza, 2007, Językowy obraz Boga i świata. O przekładzie teologii niemieckiej na język polski, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Plata Tomasz, 2017, Pośmiertne życie romantyzmu. Warszawa: Wydawnictwo: Wydział Wiedzy o Teatrze Akademii Teatralnej w Warszawie i Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego.
Popowicz Joanna, 2018, Radość we współczesnym języku hiszpańskim i polskim. Kognitywna analiza semantyczna wybranych leksemów, Kraków: TAiWPN Universitas.
Sońta Martyna, 2016, Trabajo (praca) w języku hiszpańskim, [w:] Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, t. 3. Praca, red. Jerzy Bartmiński, Małgorzata Brzozowska, Stanisława NiebrzegowskaBartmińska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 427–449.
Sońta Martyna, 2018, Pojęcie pracy i trabajo w języku propagandy Polski ludowej i Hiszpanii frankistowskiej – na podstawie komentarza narracyjnego w wybranych odcinkach Polskiej Kroniki Filmowej oraz Noticiarios y Documentales (ujęcie porównawcze). Nieopublikowana praca doktorska, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski.
Siebenmann Gustav, 1965, Elevación de lo popular en la poesía de Lorca, [w:] Actas del II Congreso de la Asociación Internacional de Hispanistas, red. Jaime Sánchez Romeralo, Norbert Poulussen, Instituto Español de la Universidad de Nimega, s. 599–609.
Underhill James, 2013, Reflections Upon Bartmiński’s Ethnolinguistic Approach to Language and Culture. [w:] The Linguistic Worldview: Ethnolinguistics, Cognition, and Culture, red. Adam Głaz, David S. Danaher, Przemysław Łozowski, Londyn: Versita, s. 339–349.
Urbano Peréz Manuel, 1980, Pueblo y política en el cante jondo, Sevilla: Servicio de Publicaciones del Ayuntamiento de Sevilla.
Żmigrodzki Piotr, 2009, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Żmigrodzki Piotr et al. (red.), 2018, Wielki słownik języka polskiego PAN: geneza, koncepcja, zasady opracowania, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN.
Źródła
Biegeleisen Henryk, 1930, Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego, Warszawa: Dom Książki Polskiej. https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/8320?language=pl. [dostęp: 22.06.2022 r.].
DCECH – Diccionario crítico etimológico español e hispánico, red. Joan Coromines, Barcelona: Gredos 1981.
DEA – Diccionario del español actual, red. Manuel Seco, Olimpia Andrés, Gabino Ramos, Madryt: Aguilar 1999.
DGSALE – Diccionaro general de sinónimos y antónimos. Lengua española, red. José Manuel Blecua, Barcelona: VOX 1999.
DILE – Diccionario ideológico de la lengua española, red. Julio Casares, Barcelona: Editorial Gustavo Gili 1942.
DRAE – Real Academia Española. Diccionario de la lengua española, wyd. 23.6. https://dle.rae.es [dostęp: 10.06.2022 r.].
DUE – María Moliner, Diccionario de uso del español, Madryt: Gredos 1981.
EDI – Martín Alonso Pedraz, Enciclopedia del idioma: diccionario histórico y moderno de la lengua español (siglos XII al XX) etimológico, tecnológico, regional e hispanoamericano, Madryt: Aguilar 1958.
GDE – Gran diccionario de la lengua española, red. Eladio Pascual Foronda, Barcelona: Larousse 2007.
GDFH – Gran diccionario de frases hechas, red. Rafael Cala Carvajal, Mar Forment Fernandéz, Barcelona: Larousse 2001.
ISJP – Inny słownik języka polskiego, t. 2, red. Mirosław Bańko, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2000.
Pęzik Piotr, 2012, Wyszukiwarka PELCRA dla danych NKJP, [w:] Narodowy Korpus Języka Polskiego, red. Adam Przepiórkowski, Mirosław Bańko, Rafał Górski, Barbara Lewandowska-Tomaszczyk, Warszawa: Wydawnictwo PWN.
PSWP – Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 42, red. Halina Zgółkowa, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz 2003.
RGIE– Luiz Martínez Kléiser. Refranero general ideológico español, Madryt: Real Academia Española 1953.
SEJP – Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2005.
SJPD – Słownik języka polskiego, red. Witold Doroszewski, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1958–1969, https://sjp.pwn.pl/doroszewski/lista. [dostęp: 22.06.2022 r.].
SJPSz –Słownik języka polskiego, red. Mieczysław Szymczak, t. 3, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1981.
USJP – Uniwersalny słownik języka polskiego, red. Stanisław Dubisz, t. 3, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2006.
WSFP PWN – Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, red. Anna Kłosińska, Elżbieta Sobol, Anna Stankiewicz, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2005.
WSFJP – Wielki słownik frazeologiczny języka polskiego, red. Piotr Przemysław MüldnerNieckowski, Warszawa: Świat Książki 2003.
WSWB PWN – Wielki słownik wyrazów bliskoznacznych PWN, red. Mirosław Bańko, Warszawa: Wydawnictwo PWN 2005.
WSJP PAN – Wielki słownik języka polskiego PAN, red. Piotr Żmigrodzki, Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN. http://www.wsjp.pl., 2007, [dostęp: 22.06.2022 r.].
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/et.2023.35.153
Data publikacji: 2023-08-31 13:19:48
Data złożenia artykułu: 2022-06-22 16:27:55
Statystyki
Wskaźniki
Odwołania zewnętrzne
- Brak odwołań zewnętrznych
Prawa autorskie (c) 2023 Anna Jamka
Powyższa praca jest udostępniana na lcencji Creative Commons Attribution 4.0 International License.