O sile emocjonalnej i emotywnej przekładu. Eksperyment translatorski

Аннотация

Celem artykułu jest poszukiwanie odpowiedzi na pytania, skąd bierze się siła dzieła literackiego, która włada emocjami czytelnika oraz czy pozaleksykalne elementy tekstu są w stanie uczestniczyć w przekazie emocji. Odpowiedzi na te pytania autorka poszukuje w oparciu o dwa autorskie przekłady wiersza Siergieja Michałkowa na język polski. Rozumienie odbioru tekstu literackiego jako wrażenia estetycznego każe w nim poszukiwać napięć afektywnych, czyli elementów, które wpływają na reakcje emocjonalne czytelnika. W odniesieniu do przedstawionych badań istotne jest ścisłe określenie (tj. rozgraniczenie) dwóch pojęć: emotywnej siły tekstu oraz emocjonalnej siły odbiorcy. Analizowany utwór literacki jest nietypowy. Jego konstrukcja została oparta na mistrzowsko wykorzystanym przez twórcę rytmie, natomiast rym pojawia się tylko w dwóch ostatnich wersach. Zaproponowana próba tłumaczenia z wykorzystaniem rymu potencjalnego stanowi zarazem dodanie wartości emocjonalnej w stosunku do oryginału. Taka gra z czytelnikiem jest możliwa tylko wówczas, kiedy rozumie on cały mechanizm. Podobnym dodaniem wartości emocjonalnej jest podtrzymanie formalnej strony oryginału (8- i 7-zgłoskowe wersy), która brzmi nieco sztucznie w języku polskim o stałym, paroksytonicznym akcencie. Analiza potwierdza, że tłumacz jest w stanie wprowadzić lub zredukować siłę emocjonalną odbioru, modyfikując siłę emotywną tekstu.