Envoyer cet article par courriel Solidarność, wspólnota i etyka w kontekście humanistyki zaangażowanej (współczesne powieści historyczne dla młodego odbiorcy jako przykłady literatury sprawczej)
Résumé
Celem artykułu jest analiza i interpretacja współczesnych polskich powieści dla młodzieży, które ukazują obraz PRL. Jak wykazano, utwory te prowokują młodego czytelnika do dyskusji na tematy historyczne oraz pomagają w budowaniu świadomości historycznej i pamięci społecznej. Czasy Solidarności, okres stanu wojennego oraz – w szerszym kontekście – realia obyczajowe i społeczne czasów PRL jako tematy literackie są tego znakomitym przykładem. Literackie „prowokacje” i kontrowersyjność oceny zdarzeń w omówionych w niniejszym tekście książkach realizują się często przez narracyjne wyzwania, np. „prywatne” narracje (mikrohistorie) wzorowane na historiach życia rodzinnego, wzmacniające rozumienie kultury pamięci (zbiorowej i indywidualnej), perspektywa dziecięcego/nastoletniego bohatera, niekonwencjonalność i innowacyjność artystycznej kreacji autorów, której siłą są aluzje polityczne i rozpoznawalne na głębszym poziomie znaczeń elementy polityki historycznej. Traktowane jako literackie zabiegi (np. w perspektywie poetyki codzienności eksponującej zjawiska modus vivendi i modus adaptandi), tworzą w opowieściach platformę dyskusji o solidarności i wspólnotowości działań odbiorców w różnym wieku, skłaniając do prowadzenia trudnego międzypokoleniowego dialogu i refleksj na temat stanu wojennego czy – szerzej – okresu PRL.
Mots-clés
Texte intégral :
PDF (Język Polski)Références
Assmann, A. (2012). Cultural Memory and Western Civilization: Functions, Media, Archives. Cambridge: Cambridge University Press.
Bergmann, W. (1981). Lebenswelt, Lebenswelt des Alltags oder Alltagswelt? Ein grundbegriffliches Problem „alltagstheoretischer“ Ansätze. Kölner Zeitschrift für Soziologie und Sozialpsychologie, 33, 50–72.
Biedrzycki, K. (2018). Stan wojenny w literaturze swojego czasu. W: A. Janus-Sitarz, A Kania (red.), Historia najnowsza w literaturze i kulturze a edukacja polonistyczna (s. 39–73). Kraków: Universitas.
Borkowska, G. (2007). Życie codzienne jako kategoria literacka i badawcza (rekonesans). W: M. Szpakowska (red.), Jak badać obyczaje? (s. 27–43). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Errata.
Browarny, W. (2008). Fikcja i wspólnota. Szkice o tożsamości w literaturze współczesnej. Wrocław: Wydawnictwo Atut.
Buber, M. (1993). Problem człowieka. Warszawa: PWN.
Carr, E.H. (1999). Historia. Czym jest. Poznań: Zysk i S-ka.
Chrobak, M. (2018). (Nie)pamięć PRL-u. Literatura dziecięca i młodzieżowa wobec najnowszej historii Polski. W: A. Janus-Sitarz, A. Kania (red.), Historia najnowsza w literaturze i kulturze a edukacja polonistyczna (s. 131–149). Kraków: Universitas.
Chrobak, M. (2019). Bohater literatury dziecięcej i młodzieżowej z okresu PRL-u. Między kreacją a recepcją. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego.
Combrzyńska-Nogala, D. (2017). Skutki uboczne eliksiru miłości. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
Czaplejewicz, E. (1990). Pragmatyka, dialog, historia. Problemy współczesnej teorii literatury. Warszawa: PWN.
Czapliński, P. (2001). Wzniosłe tęsknoty. Nostalgie w prozie lat dziewięćdziesiątych. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Dilthey, W. (1993). Wokół rozumienia. Studia i szkice z hermeneutyki. Kraków: Wydawnictwo Naukowe PAT.
Domańska, E. (1999). Mikrohistorie. Spotkania w międzyświatach. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Domańska, E. (2012). Historia egzystencjalna. Krytyczne studium narratywizmu i humanistyki zaangażowanej. Warszawa: PWN.
Elias, N. (1978). Zum Begriff des Alltags. W: K. Hammerich, M. Klein (Eds.), Materialien zur Soziologie des Alltags (s. 22–29). Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften. DOI: 10.1007/978-3-322-83603-8_2
Głowiński, M. (2000). Dzień Ulissesa i inne szkice na tematy niemitologiczne. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Głowiński, M. (2011). Jak pisać o Polsce Ludowej? W: K. Chmielewska, G. Wołowiec (red.), Opowiedzieć PRL (s. 9–15). Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Gosk, H. (red.). (2008). (Nie)ciekawa epoka. Literatura i PRL. Warszawa: Elipsa.
Halbwasch, M. (1992). On Collective Memory. Chicago: Chicago University Press. DOI: 10.7208/chicago/9780226774497.001.0001
Hirsch, M. (1999). Projected Memory: Holocaust Photographs in Personal and Public Phantasy. W: M. Bal, J. Crewe, L. Spitzer (Eds.), Acts of Memory: Cultural Recall in the Present (s. 3–23). Hannover–London: Dartmouth College Press.
Hirsch, M. (2008). The Generation of Postmemory. Poetics Today, 29(1), 103–128. DOI: 10.1215/03335372-2007-019
Hobart, M.E. (1989). The Paradox of Historical Constructionism. History and Theory, 28(1), 43–58. DOI: 10.2307/2505269
Krajewski, M. (2019). Badając codzienność. W: M. Zawodna-Stephan (red.), Życie codzienne (w) Archiwum (s. 173–208). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Labuda, A.W. (1979). O literackich i nieliterackich obrazach postaci. Teksty, (4), 46–57.
Lorenz, C. (2009). Przekraczanie granic. Eseje z filozofii historii i teorii wiedzy historycznej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Mandes, S. (2012). Świat przeżywany w socjologii. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: 10.31338/uw.9788323520214
Mandes, S. (2023). Życie codzienne jako przedmiot badań w naukach społecznych. Pobrane z: https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/zycie-codzienne-jako-przedmiot-badan-w-naukach-spolecznych;4003254.html
Mason, D.S. (1989). Solidarity as a New Social Movement. Political Science Quarterly, 104(1), 41–58. DOI: 10.2307/2150987
Maternicki, J. (1998). Edukacja historyczna młodzieży. Problemy i kontrowersje u progu XXI wieku. Toruń: TNOiK.
Meiland, J. (1965). Skepticism and Historical Knowledge. New York: Random House.
Mielczarek, A. (2012). Ruch „Solidarności” w świetle teorii ruchów społecznych. Pobrane z: https://www.civitas.edu.pl/pub/nasza_uczelnia/seminarium_solidarnosc/Mielczarek-tekst-9.01.pdf
Nora, P. (1998). Realms of Memory: Rethinking the French Past. Chicago: University of Chicago Press.
Nowell-Smith, P.H. (1977). The Constructionist Theory of History. History and Theory, 16(4), 1–28. DOI: 10.2307/2504805
Nycz, R. (2017). Nowa humanistyka w Polsce. Kilka bardzo subiektywnych obserwacji, koniektur, refutacji. Teksty Drugie, (1), 18–40. DOI: 10.18318/td.2017.1.2
Orlińska, Z. (2017). Biały Teatr Panny Nehemias. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
Rąbkowska, E. (2018). Denim blue. Recenzja. Pobrane z: http://ryms.pl/ksiazka_szczegoly/2136/denim-blue.html
Rybicka, E. (2008). Od poetyki przestrzeni do polityki miejsca. Zwrot topograficzny w badaniach literackich. Teksty Drugie, (4), 21–38.
Ryrych, K. (2015). Denim blue. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
Stawrowski, Z. (2002). Doświadczenie „Solidarności” jako wspólnoty etycznej. W: D. Gawin (red.), Lekcja Sierpnia. Dziedzictwo „Solidarności” po dwudziestu latach (s. 103–122). Warszawa: Instytut Filozofii i Socjologii PAN.
Szacki, J. (2011). Tradycja. Warszawa: PWN.
Szczygielski, M. (2016). Teatr Niewidzialnych Dzieci. Warszawa: Instytut Wydawniczy Latarnik.
Tabaszewska, J. (2017). Literaturoznawstwo służebne. Teksty Drugie, (1), 262–273. DOI: 10.18318/td.2017.1.22
Ulanowicz, A. (2013). Second-Generation Memory and Contemporary Children’s Literature: Ghost Image. London: Routledge. DOI: 10.4324/9780203078686
White, H. (2010). Przeszłość praktyczna. W: E. Domańska (red.), Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki (s. 49–73). Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Zabawa, K. (2018). „Świat był ten sam, ale nie taki sam”. Polskie lata 70. i 80. XX wieku w trzech powieściach dla młodzieży. W: A. Janus-Sitarz, A. Kania (red.), Historia najnowsza w literaturze i kulturze a edukacja polonistyczna (s. 151–173). Kraków: Universitas.
Ziętek-Maciejczyk, E., Cieliczko, P. (red.). (2006). Literatura zaangażowana – koncepcje, programy, realizacje. Czy potrzebna nowa definicja? Warszawa: Fundacja na rzecz Badań Literackich, Instytut Badań Literackich PAN.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/en.2023.8.311-328
Date of publication: 2023-11-01 15:56:56
Date of submission: 2023-01-18 23:26:56
Statistiques
Indicateurs
Renvois
- Il n'y a présentement aucun renvoi.
Droit d'auteur (c) 2023, Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova
Ce(tte) œuvre est mise à disposition selon les termes de la Licence Creative Commons Attribution 4.0 International.