Email this article The Struggle for the “New Man” of the Stalinist Era in the Micro-Perspective of a Village School
Abstract
The article refers to the diaries of the village school in Mydlita near Bytów in the first post-war decade. The small school in the period of Stalinism became a representative testimony of its times, a source of knowledge about the changes resulting from the progressive ideologization of education, a contribution to considerations on the impact of great history on a small rural institution. A special role in building a “new man” and in rebuilding the mentality of the young generation was to be played by the socialist content of education and upbringing promoted by the state, which is particularly illustrated by the teaching material of the Polish language and history.
Keywords
Full Text:
PDF (Język Polski)References
Brodala, M., Lisiecka, A., Ruzikowski, T. (2001). Przebudować człowieka. Komunistyczne wysiłki zmiany mentalności. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Głos Ludu (1948). Musimy dostosować program szkoły do nowego okresu historycznego. Głos Ludu, (304), 3.
Golly-Nowak, M. (2015). Historyczne kolekcje w Pedagogicznej Bibliotece Wojewódzkiej im. Gdańskiej Macierzy Szkolnej w Gdańsku. W: A. Fludy-Krokos, B. Janik (red.), Kolekcje w zbiorach bibliotek pedagogicznych (s. 32–48). Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.
Grzybowski, R. (2013). Polityczne priorytety i elementy codzienności socjalistycznej szkoły. Wybór studiów poświęconych dziedzictwu edukacyjnemu PRL-u. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Instrukcja (1947). Instrukcja Ministerstwa Oświaty z dnia 21 maja 1947 roku (Dz.Urz. Min. Ośw. 1947, nr 6, poz. 134).
Januszewska, E., Kulesza, M., Kwiatkowski, M., Odrowąż-Coates, A., Perkowska-Klejman A., Wiatr, M. (2015). W poszukiwaniu teorii szkoły. Pedagogika Społeczna, (3), 89–112.
Jarosiński, Z. (1999). Nadwiślański socrealizm. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
Jaworska, K. (2014). Realizacja założeń polityki oświatowej w Polsce w latach 1945–1956. Główne zagadnienia. Wrocławski Przegląd Teologiczny, 22(1), 183–194. DOI: 10.52097/wpt.2779
Kandybowicz, A. (2018). Druki szkolne w zasobach archiwalnych. Dzienniki lekcyjne z lat 1946–1967. Szczecińskie Studia Archiwalno-Historyczne, (2), 65–81.
Klasyfikacja (2011). Przykładowa klasyfikacja i kwalifikacja dokumentacji szkoły (placówki oświatowej) w formie jednolitego rzeczowego wykazu akt. https://www.archiwa.gov.pl/wp-content/uploads/2022/05/Przykladowa-klasyfikacja-i-kwalifikacja-dokumentacji-ze-szkol-2011.pdf
Kosiński, K. (2000). O nową mentalność. Życie codzienne w szkołach 1945–1956. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Mach, E. (2010). Rozwój i transformacja polskiego szkolnictwa po II wojnie światowej. https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/60949/mach_rozwoj_i_transformacja_2010.pdf?sequence=1&isAllowed=y
Mauersberg, S., Walczak, M. (2005). Szkolnictwo polskie po drugiej wojnie światowej (1944–1956). Warszawa: Polskie Towarzystwo Pedagogiczne Zarząd Główny.
Ministerstwo Oświaty (1951). Instrukcja programowa dla 11-letnich szkół ogólnokształcących na rok szkolny 1951/52. Warszawa.
Nowa Szkoła (1949). Przemówienie Ministra Oświaty dr Stanisława Skrzeszewskiego. Nowa Szkoła, (5–6), 73–74.
Odezwa (1945). Odezwa Ministerstwa Oświaty z 1945 roku (Dz.Urz. Min. Ośw. 1945, nr 3).
Okoń, W. (2001). Szkoła. W: Nowy słownik pedagogiczny. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
Potyrała, B. (1991). Środowisko nauczycielskie w pierwszym powojennym dziesięcioleciu. Przegląd Historyczno-Oświatowy, 3–4, 149–167.
Radziwiłł, A. (1981). Ideologia wychowawcza w Polsce w latach 1948–1956 (próba modelu). Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza „Nowa” 2.
Radziwiłł, A. (1996). Model ideologii wychowawczej w latach 1948–1956. Próba rekonstrukcji i analizy. W: B. Otwinowska, J. Żaryn (red.), Polacy wobec przemocy 1944–1956 (s. 315–349). Warszawa: Editions Spotkania.
Rozmarynowski, M. (2024). Ideał budowniczego socjalizmu oraz praktyka wychowawcza socjalistycznej szkoły z lat PRL w świetle założeń programowych oraz w dyskursie jej byłych uczniów. Nieopublikowana praca doktorska. Uniwersytet Gdański.
Rozporządzenie (2014). Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 sierpnia 2014 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz.U. 2014, poz. 1170).
Sienko, M. (2002). Polonistyka szkolna w gorsecie ideologii. Dyskusje wokół wychowania literackiego w latach 1944–1989. Kraków: Wydawnictwo Naukowe AP.
Słownik języka polskiego (2025). Dziennik lekcyjny. https://sjp.pwn.pl/slowniki/dziennik%20lekcyjny.html
Wikipedia (2025). Mydlita. https://pl.wikipedia.org/wiki/Mydlita
Woźniakowski, W. (1982). Było tak i siak. Wspomnienia nauczyciela 1945–1950. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.
www1. http://pom-wpru.kerntopf.com/ortedetails/ort_buchwalde.htm
Wytyczne (1999). Wytyczne z 1948 r. dla pracy nad programami nauczania. Departament Reformy Szkolnictwa Ministerstwa Oświaty 108/4. W: S. Mauersberg, M. Walczak (red.), Oświata polska 1944–1948. Cz. 1. Warszawa: PTP.
Żłobicki, W. (2002). Ukryty program edukacji. Między niewiedzą a manipulacją. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
DOI: http://dx.doi.org/10.17951/en.2025.10.503-515
Date of publication: 2025-12-10 20:53:23
Date of submission: 2024-04-28 22:05:42
Statistics
Indicators
Refbacks
- There are currently no refbacks.
Copyright (c) 2025 Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.