Against Stereotypes, or How to Understand Disability: Student Projects for Educational Activities in Polish Language Classes

Dorota Karkut

Abstract


This article aims to draw attention to selected literary examples that represent the issue of disability, which still arouses extreme feelings and is the subject of numerous discussions. They are the result of stereotypes that function in society and appear in the world of the disabled. The recent literature presents characters struggling with disability in everyday life situations. Anna Sobolewska’s Cell: A Response to Down Syndrome, Katarzyna Ryrych’s My Sister’s Island, Dorota Terakowska’s The Chrysalis, and Magda Papuzińska’s Everything Is Possible can be an irreplaceable source of knowledge about the possibilities and limitations of people with disabilities. This type of literature (including autobiographical writing and reports) often breaks stereotypes about disability as a misfortune or an inability to participate in social life and shows, in addition to deficits or barriers, the strengths in the development of specific people (children and adults). Referring to Polish language education and teacher training, the author suggested that students of teaching majors should read the book Who Stole Tomorrow? Or Why It’s Not Like from the Picture by Olga Ptak and a collection of reportages by Jacek Hołub, with the provocative title So That It Dies Before Me: Stories of Mothers of Disabled Children. These texts constitute a valuable source of knowledge about disability, and may also encourage readers to take a slightly different look at this social group and their loved ones, and at the same time be an important starting point for educational and upbringing activities. The article presents student projects related to the analysis of selected works, which aim to look at the situation of disabled characters and their families, as well as to motivate students to adopt an empathetic attitude and openness towards the problems described therein.


Keywords


disability; stereotypes; inclusive education; Polish language education; contemporary literature

Full Text:

PDF (Język Polski)

References


Bolińska, M. (red.). (2019). Literackie i nieliterackie obrazy nie(pełno)sprawności. Konteksty – konwencje – refleksje. Kielce: Wydawnictwo UJK.

Borowska-Beszta, B. (2012). Niepełnosprawność w kontekstach kulturowych i teoretycznych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Fidowicz, A. (2016). Niepełnosprawność w polskiej literaturze dla dzieci XIX wieku. Wielogłos, (4), 111–126.

Fidowicz, A. (2020). Niepełnosprawność w polskiej literaturze XX i XXI wieku dla dzieci i młodzieży. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Gajak-Toczek, M. (2022). W świecie niepełnosprawności. Kilka refleksji wokół filmu Stephena Chbosky’ego „Cudowny chłopak”. Annales UMCS sectio N – Educatio Nova, 7, 77–92. DOI: 10.17951/en.2022.7.77-92.

Gawron A. (2020). Matrifokalność a literackie dyskursy dziecięcej niepełnosprawności – wokół książek „Żeby umarło przede mną” Jacka Hołuba i „Kto ukradł jutro” Olgi Ptak. Zagadnienia Rodzajów Literackich, 63(3), 111–124. DOI: 10.26485/ZRL/2020/63.3/7.

Główny Urząd Statystyczny (2024). Oświata i wychowanie w roku szkolnym 2023/2024. Warszawa–Gdańsk: GUS.

Hołub, J. (2018). Żeby umarło przede mną. Opowieści matek niepełnosprawnych dzieci. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Janus-Sitarz, A. (2021). Kali czy Nabu? Jaka literatura i jaki nauczyciel będą uczyć rozumienia drugiego człowieka? W: A. Gis, K. Koc, M. Kwiatkowska-Ratajczak, M. Wobalis (red.), Lekcja POLSKI(ego). Praktyki edukacyjne wobec niepokojów XXI wieku. T. 1: Narracje tożsamościowe w edukacji polonistycznej (s. 501–509). Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Karkut, D. (2020). Osoba z niepełnosprawnością w literaturze dziecięcej i młodzieżowej na przykładzie powieści Magdy Papuzińskiej „Wszystko jest możliwe”. W: G. Różańska (red.), Deformacja – brzydota – odmienność. Literatura, język, kultura, dydaktyka (s. 215–235). Słupsk: Wydawnictwo Naukowe Akademii Pomorskiej w Słupsku.

Kostecka, W. (2017). Dziwne – odmienne – obce. Dziecko jako Inny we współczesnej polskiej prozie dziecięcej i młodzieżowej. Litteraria Copernicana, 23(3), 91–109. DOI: 10.12775/LC.2017.052.

Kwak, K. (2015). Bo świat nie jest niebiesko-różowy! Lekcje języka polskiego przełamujące stereotypy płciowe. W: A. Janus-Sitarz, A. Handzel, A. Kulig (red.), Trudne lekcje języka polskiego. Ku rozwiązaniom praktycznym (s. 53–64). Kraków: Universitas.

Latoch-Zielińska, M. (2022). Wybrane kreacje niepełnosprawnych bohaterów współczesnych tekstów literackich w praktyce edukacyjnej. Filoteknos, (12), 201–214.

Łebkowska, A. (2003). Empatia i stereotyp w prozie współczesnej – wzajemne uwikłania. Ruch Literacki, (1), 61–76.

Mężyk, A. (2016). Obraz dziecka z niepełnosprawnością w literaturze dziecięcej i młodzieżowej. Ogrody Nauk i Sztuk, (6), 415–422.

Morawska, I. (2018). Literatura jako „głos Innego” w przestrzeni edukacyjnej. Annales UMCS sectio N – Educatio Nova, 3, 17–36. DOI: 10.17951/en.2018.3.17-36.

Pomirska, Z. (2022). Polski bez barier. Potrzeby edukacyjne uczniów ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się czytania i pisania w perspektywie inkluzji. Gdańsk: Wydawnictwo UG.

Ptak, O. (2019). Kto ukradł jutro? Czyli dlaczego nie jest jak z obrazka. Poznań: Wydawnictwo Albus.

Rapiej, G. (2016). „Jestem dziwny, ale oryginalny”: wiersz autystycznego dziecka porusza prostotą i szczerością. https://www.ofeminin.pl/lifestyle/to-nas-kreci/jestem-dziwny-ale-oryginalny-wiersz-autystycznego-dziecka/l12ernh

Sporek, P. (2016). Co czytać we współczesnej szkole? Wobec kanonu – kryteria doboru lektury (szanse, możliwości, zagrożenia). W: E. Jaskółowa, D. Krzyżyk, B. Niesporek-Szamburska, M. Wójcik-Dudek (red.) Edukacja polonistyczna jako zobowiązanie. Powszechność i elitarność polonistyki (t. 2; s. 87–100). Katowice: Wydawnictwo UŚ.

Strawa-Kęsek, E. (2015). Metoda projektu w edukacji polonistycznej. Kraków: Universitas.

Strzępek-Leśniak, B. (2023). Matki dzieci z niepełnosprawnościami wychodzą z cienia w reportażowych prowokacjach Jacka Hołuba. Dydaktyka Polonistyczna, 18(9), 341–351. DOI: 10.15584/dyd.pol.18.2023.24.

Szubert, M. (2019). Dyskurs maladyczny – perspektywy badawcze. W: M. Ganczar, I. Gielata, M. Ładoń (red.), Fragmenty dyskursu maladycznego (s. 17–35). Gdańsk: Fundacja Terytoria Książki.

Szymborska, K. (2022). Lektura maladyczna. Dzieciństwo. Literatura i Kultura, 4(1), 151–168. DOI: 10.32798/dlk.956.

Śmiechowska-Petrovskij, E. (2021). Dyskursy niepełnosprawności w literaturze dziecięcej. Forum Pedagogiczne, 11(1), 115–129. DOI: 10.21697/fp.2021.1.07.

Wawer, K. (2019a). Polonista wobec wyzwań współczesności: imigranci z Ukrainy – o studenckim projekcie edukacyjnym. W: K. Maciejak, M. Trysińska (red.), Kompetencje nauczyciela polonisty we współczesnej szkole. Między schematem a kreatywnością (s. 261–288). Warszawa: Wydawnictwa UW.

Wawer, K. (2019b). Projekty studenckie – poradnik. https://profesjonalnypolonista.uj.edu.pl/documents/142168783/145603989/Projekty+studenckie-poradnik.pdf/d1598780-305d-4478-b2cf-7fa5e55955d7

Wlaźnik, J. (2019). Spotkanie z Innym – obraz osób z zespołem Downa w polskiej literaturze dziecięcej i młodzieżowej. Niepełnosprawność, (2), 38–66.

Włodarczyk, A. (2014). Etyka interpretacji tekstu literackiego. Postmodernizm, humanizm, dydaktyka. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Wolanin, A. (2014). Odmieniec i jego postawy wobec świata w twórczości Doroty Terakowskiej. W: B. Niesporek-Szamburska (red.), Wyczytać świat – międzykulturowość w literaturze dla dzieci i młodzieży (s. 175–183). Katowice: Wydawnictwo UŚ.

Wolińska, J. (2015). Percepcja społeczna, stereotyp niepełnosprawności – perspektywa aktora i obserwatora. Annales UMCS sectio J (Paedagogia–Psychologia), 28(1), 45–66. DOI: 10.17951/j.2015.28.1.45.

Zabawa, K. (2014). Ryzyko spotkania z Innym – niepełnosprawny we współczesnej literaturze dla dzieci. W: A. Janus-Sitarz (red.), Edukacja polonistyczna wobec Innego (s. 121–142). Kraków: Universitas.




DOI: http://dx.doi.org/10.17951/en.2025.10.313-334
Date of publication: 2025-12-10 20:52:05
Date of submission: 2024-11-11 21:50:22


Statistics


Total abstract view - 0
Downloads (from 2020-06-17) - PDF (Język Polski) - 0

Indicators



Refbacks

  • There are currently no refbacks.


Copyright (c) 2025 Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova

Creative Commons License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.